openscience

Ο Βρετανός συγγραφέας Simon Singh είναι περισσότερο γνωστός στο Ελληνικό κοινό για τα βιβλία του με τίτλο «Big Bang», «Κώδικες και μυστικά» και «Το τελευταίο θεώρημα του Φερμα» που μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν στα Ελληνικά από τις Εκδόσεις Τραυλός. Στο πλαίσιο μάλιστα της προώθησης του "Big Bang", ο Singh είχε έρθει στην Ελλάδα το 2005 και μίλησε στο Αθηναϊκό κοινό σε μια εκδήλωση που είχε προλογίσει ο Τεύκρος Μιχαηλίδης. Γενικά ο Singh δραστηριοποιείται ιδιαίτερα στο χώρο της επικοινωνίας της επιστήμης, τόσο μέσω της τηλεόρασης, όσο και μέσω του ραδιοφώνου, όπου και ήταν παραγωγός μιας σειράς εκπομπών για το BBC Radio 4 για τη μαγεία των αριθμών για την οποία κέρδισε και σχετικό βραβείο από τη Βρετανική ένωση κινηματογράφου και τηλεόρασης (BAFTA).

Τι είναι όμως αυτό που ξεχωρίζει τον ινδικής καταγωγής συγγραφέα από τους υπόλοιπους; Οι περιπέτειες του ξεκίνησαν από ένα άρθρο του στην αγγλική εφημερίδα Guardian, το οποίο προωθούσε το βιβλίο του με τίτλο "Trick or Treatment? Alternative Medicine on Trial". Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας καταφερόταν εναντίον της χειροπρακτικής, αμφισβητώντας ευθέως κάποιες μελέτες που επεκτείνουν τις χρήσεις της πέρα από τη συνηθισμένη εφαρμογή σε παθήσεις και κακώσεις της σπονδυλικής στήλης και σε άλλες παθήσεις όπως μολύνσεις στο αυτί ή ακόμα και για τους βρεφικούς κολικούς. Οι χαρακτηρισμοί του Singh, τόσο στο βιβλίο, όσο κυρίως στο άρθρο, προκάλεσαν την οργή της Βρετανικής Ένωσης Χειροπρακτικών (British Chiropractic Association - BCA), η οποία τον μήνυσε για συκοφαντική δυσφήμιση, ενέργεια που φέρεται να είχε σαν αποτέλεσμα τη μαζική στροφή του Βρετανικού κοινού κατά των χειροπρακτικών: πάνω από 500 αγωγές για παραπλανητική διαφήμιση μέσα σε 24 ώρες και έκκληση από μια εθνική ένωση χειροπρακτικών στα μέλη της να κατεβάσουν τις ιστοσελίδες τους, «αποσυρόμενοι» προσωρινά από το πεδίο της μάχης. Τι έλεγε ο Singh στο επίμαχο άρθρο; Ξεκινώντας από τη θεωρία του Daniel David Palmer, πατέρα της χειροπρακτικής, ότι «99% των κάθε είδους ασθενειών προκαλούνται από μετακινημένους σπονδύλους» και τους ισχυρισμούς ότι ο Palmer γιάτρεψε μέσω μαλάξεων έναν άνδρα που ήταν ...κουφός για 17 χρόνια, αλλά και έναν άνδρα με καρδιακά προβλήματα, ο Singh παραθέτει μια σειρά από επιστημονικές εργασίες, δημοσιευμένες σε έγκριτα διεθνή περιοδικά, που αναφέρουν ότι δεν υπάρχει διαπιστωμένη συσχέτιση ανάμεσα στις θεραπείες χειροπρακτικών και τη βελτίωση της κατάστασης των ασθενών, ούτε ακόμα και για τις παθήσεις που όντως σχετίζονται με τη σπονδυλική στήλη. Μάλιστα, οι συνήθεις πρακτικές μπορεί να έχουν, σύμφωνα με τα στοιχεία του Singh, και αρνητικά αποτελέσματα, από κατάγματα και μετατοπίσεις σπονδύλων μέχρι παρεμπόδιση της κυκλοφορίας του αίματος στο κεφάλι και καρδιακή προσβολή. Αναφέρει μάλιστα την περίπτωση της Laurie Mathiason, μιας 20χρονης Καναδέζας που επισκέφθηκε έναν χειροπρακτικό για πόνους στη μέση: στην προτελευταία της επίσκεψη, η Laurie παραπονέθηκε για πόνους στο λαιμό κι έτσι ο χειροπρακτικός ασχολήθηκε την επόμενη φορά με το συγκεκριμένο σημείο. Λίγο μετά, η Laurie ξέσπασε σε κλάματα, άρχισε να αφρίζει από το στόμα και το σώμα της να συσπάται. Αποτέλεσμα; Η Laurie πέθανε από ρήξη αρτηρίας στη σπονδυλική στήλη, σύμφωνα με τον ιατροδικαστή, σαν αποτέλεσμα της θεραπείας στο λαιμό.

Αυτό που ενδιαφέρει πιο πολύ δεν είναι τόσο η επιστημονική αλήθεια της μιας ή της άλλης πλευράς. Άλλωστε τα στοιχεία είναι διαθέσιμα στο internet και μπορεί όποιος θέλει να βγάλει τα συμπεράσματά του. Το πιο καυτό, κατά τη γνώμη μου, ζήτημα εδώ είναι το δικαίωμα μιας οποιασδήποτε επαγγελματικής ένωσης να ασκεί νομικά μέσα εναντίον της ελεύθερης επιστημονικής έκφρασης - ειδικά όταν η προσπάθεια της BCA δεν είναι να αποδείξει το ψεύδος των λεγομένων του Singh, αλλά να αποσείσει το χαρακτηρισμό του «απατεώνα» που η ίδια, αλλά και η πρωτόδικη απόφαση, ισχυρίζεται ότι αποπνέει το άρθρο του Βρετανού συγγραφέα. Η συζήτηση λοιπόν έχει ήδη ξεκινήσει, και οι απαρχαιωμένοι νόμοι της Βρετανίας πάνω στο θέμα είναι μόνο η σπίθα για να ανάψει μια δημιουργική φωτιά. Τα όρια της προώθησης συγκεκριμένων ιατρικών και παραϊατρικών προϊόντων και πρακτικών και της επικοινωνίας της επιστήμης είναι ήδη αρκετά δυσδιάκριτα. Φανταστείτε όμως μια εταιρία κινητής τηλεφωνίας, από αυτές που έχουν τη δύναμη να ελέγχουν ή να αναστατώνουν ολόκληρες χώρες, για να μην ξεχνάμε και τα καθ' ημάς, να μηνύει έναν επιστήμονα για μια εργασία του ή ένα άρθρο του πάνω στις επιπτώσεις της κατάχρησης των κινητών στην υγεία. Ή έναν βιοτεχνολόγο να καταστρέφεται επειδή μίλησε για τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα. Και μιλάμε για πραγματική καταστροφή, αφού το κόστος μιας τέτοιας δίκης στην Αγγλία μπορεί να ξεπεράσει το 1 εκατ. λίρες (!), περίπου 140 φορές περισσότερο από το μέσο κόστος στην ηπειρωτική Ευρώπη. Η Βρετανική νομοθεσία είναι μάλιστα τόσο φιλικά προδιατεθειμένη προς τους ενάγοντες, που μια πολυεθνική εταιρία μπορεί να επιλέξει να κάνει μια τέτοια δίκη στο Νησί, αφού πάνω από 90% των αποτελεσμάτων είναι υπέρ του ενάγοντα που επικαλείται τη δυσφήμιση (είπε κανείς τη λέξη «τουρισμός συκοφαντίας»!) Επειδή «ότι γίνεται στο internet, παραμένει στο internet» και πραγματικά δεν ξεγράφει, ακόμα και μετά από πολλά χρόνια, αυτό που μπορούμε να κάνουμε τώρα είναι να πάρουμε θέση: να υπογράψουμε το δικτυακό ψήφισμα Libel Reform Campaign (http://www.libelreform.org/sign), βάζοντας το λιθαράκι σε ένα προστατευτικό φράγμα που θα προασπίζει την έκφραση και την ενημέρωση, όταν αυτή βέβαια στηρίζεται σε επιχειρήματα και σε επιστημονικές ενδείξεις και μεθόδους. Στο ίδιο site θα δείτε (http://www.libelreform.org/who-is-silenced) ότι το προνόμιο της φίμωσης της επιστημονικής έκφρασης δεν είναι αυστηρά Βρετανικό - και όλοι ξέρουμε τι γίνεται όταν πάρει φωτιά το σπίτι του γείτονα...