openscience

Μια πρόσφατη έρευνα που αμφισβητεί τις δημοφιλέστερες ανακαλύψεις στον τομέα της κοινωνικής νευροεπιστήμης γίνεται αντικείμενο διαμάχης, καθώς οι επιστήμονες των οποίων το έργο αναφέρεται σαν υπερτιμημένο, αντεπιτίθενται.

Η κοινωνική νευροεπιστήμη αφορά στη μελέτη των νευροβιολογικών μηχανισμών πίσω από την κοινωνική συμπεριφορά. Οι επιστήμονες του χώρου χρησιμοποιούν συχνά τις λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες (functional magnetic resonance imaging - fMRI) για να αποκαλύψουν ποιες περιοχές του εγκεφάλου ενεργοποιούνται όταν ο άνθρωπος αλληλεπιδρά με συγκεκριμένα άτομα, αντικείμενα ή καταστάσεις. Μια έρευνα που εμφανίζεται στο περιοδικό Perspectives on Psychological Science και κυκλοφορεί ευρέως στο Internet ισχυρίζεται ότι πολλές από τις μελέτες στο χώρο δεν έχουν την αξία που τους αποδίδεται γιατί η ανάλυση των εικόνων από τις τομογραφίες δεν είναι αντικειμενική.

Η μελέτη του Edward Vul, υποψήφιου διδάκτορα στο MIT και μιας ομάδας ψυχολόγων από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο San Diego ανέλυσε 54 μελέτες του χώρου και ήρθε σε επαφή με τους συγγραφείς τους, ζητώντας διευκρινίσεις σχετικά με την ανάλυση της συσχέτισης της ενεργοποίησης του εγκεφάλου με συγκεκριμένες μορφές συμπεριφοράς. Σύμφωνα με τον Vul και τους συνεργάτες του, σε 31 από αυτές τις μελέτες, κάποιες από τις οποίες εμφανίζονται σε περιοδικά σαν το Nature και το Science, οι συγγραφείς εμφανίζονται να έχουν κάνει στοιχειώδη λάθη στη διαχείριση και την επεξεργασία των δεδομένων και την εξαγωγή στατιστικών.

Απαντώντας, οι συγγραφείς των οποίων οι μελέτες αμφισβητούνται εξηγούν ότι οι συσχετίσεις στις οποίες αναφέρονται αφορούν σε πραγματικά ερεθίσματα, αν και το μέτρο τους είναι κοντά στο όριο του σφάλματος στις μετρήσεις, και ότι είναι πιθανόν να παρατηρούνται, παρά την εξαιρετικά μεγάλη τιμή που εμφανίζουν. Αναφέρουν ακόμα ότι η αξιοπιστία της εξέτασης fMRI είναι πιο μεγάλη, από όσο υπολογίζει ο Vul στη δική του μελέτη.

Η ανάγκη για απάντηση από την πλευρά των συγγραφέων των αρχικών μελετών ήταν επιτακτική, κυρίως λόγω της δημοσιότητας που δόθηκε στο κείμενο του Vul, το οποίο έχει τίτλο 'Voodoo correlations in social neuroscience'. Αξίζει να σημειωθεί ότι πέρα από τα επιστημονικά blogs, ακόμα και το Newsweek ασχολήθηκε με το θέμα, ωθώντας τη συζήτηση να εξελιχθεί μακριά από τις συνηθισμένες πρακτικές των επιστημόνων.

Πάντως, κάποιοι από τους ‘αμφισβητούμενους' επιστήμονες παραδέχονται ότι υπάρχουν έστω και ψήγματα αλήθειας στη μελέτη του Vul. Όπως αναφέρει ο Christian Keysers, από το Πανεπιστήμιο του Groningen στην Ολλανδία, συγγραφέας μιας μελέτης στο περιοδικό Neuroimage, η οποία τίθεται υπό αμφισβήτηση «δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε τη σημασία των σωστών στατιστικών μελετών».

Η σχέση συμπεριφοράς και νευροεπιστήμης βρίσκεται στο κέντρο του ενδιαφέροντος της Ευρωπαϊκής Έρευνας, καθώς δεκάδες εκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν για το σκοπό αυτό από το έβδομο Πρόγραμμα Πλαίσιο. Παράλληλα, φτηνές συσκευές σαν το EPOC της αμερικανικής εταιρίας Emotiv, ισχυρίζονται (χωρίς επιτυχία προς το παρόν) ότι θα μας δίνουν τη δυνατότητα να ελέγχουμε συσκευές σαν τον υπολογιστή μας ή ένα αναπηρικό καροτσάκι απλά με τη δύναμη της σκέψης μας.