openscience

Με το βλέμμα στραμμένο στα άστρα ο άνθρωπος αναζητά από τα βάθη του χρόνου απαντήσεις στα μυστήρια του σύμπαντος αλλά και της δικής του ύπαρξης, απαντήσεις που η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν πια αρχίσει να δίνουν με γοργό ρυθμό. Την Τετάρτη 25 Μαΐου στο ΕΚ, ευρωβουλευτές, αστροφυσικοί και αστρονόμοι συζήτησαν για το σήμερα και το αύριο της εξερεύνησης αυτού του τελικού συνόρου της ανθρωπότητας. Την ημερίδα οργάνωσε ομάδα Επιστημονικών και Τεχνολογικών Επιλογών (STOA) του ΕΚ για την Αστρονομία και τις Επιστήμες του Διαστήματος, με προεδρεύοντες τους ευρωβουλευτές Salvatore Tatarella (ΕΛΚ, Ιταλία) και Teresa Riera Madurell (Σοσιαλιστές, Ισπανία) και με κύριο ομιλητή τον διαπρεπή αστροφυσικό Martin Rees.

«Ακόμα και το απλούστερο αντικείμενο στο σύμπαν είναι εξαιρετικά δυσνόητο» επεσήμανε ο Rees τονίζοντας ότι παρά την τεράστια επιστημονική πρόοδο των τελευταίων 100 ετών, αν υπάρχει κάτι που όλοι όσοι ασχολούνται με το σύμπαν μοιράζονται είναι το «αίσθημα μαγείας και μυστηρίου».. Άλλωστε, η αστρονομία δεν υπάρχει για να ικανοποιήσει κάποια απλή περιέργεια, εκτός αν η περιέργεια αυτή αφορά, όπως το έθεσε, το από που ερχόμαστε και που πάμε...

Με το βλέμμα στραμμένο ψηλά

Η μελέτη των άστρων, του πώς γεννιούνται και πεθαίνουν αποτελεί ήδη κολοσσιαίο επίτευγμα της επιστήμης, δεν είναι όμως παρά μόνο η αρχή: η πραγματική πρόκληση τώρα είναι ο εντοπισμός πλανητών αντίστοιχων της Γης. Το Ευρωπαϊκό Νότιο Παρατηρητήριο (European Southern Observatory - ΕSO) που αποτελεί διεθνή συνεργασία 13 κρατών μελών της ΕΕ, της Βραζιλίας και της Ελβετίας, λειτουργεί ήδη δύο παρατηρητήρια στη Χιλή, ένα από τα οποία είναι το «Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο» (Very Large Telescope) στην έρημο του Παρανάλ. Όπως εξήγησε ο διευθυντής του, Roberto Gilmozzi, αν όλα εξελιχθούν ομαλά στην αυγή της ερχόμενης δεκαετίας δίπλα τους θα πάρει θέση το λεγόμενο «Τεράστιο Τηλεσκόπιο» (European Extremely Large Telescope E-ELT) που θα είναι, με κάτοπτρο διαμέτρου 42 μέτρων το μεγαλύτερο στον κόσμο.   

Ωστόσο καθώς πολλά πράγματα στο σύμπαν δεν είναι ορατά στο μάτι, η εξερεύνηση της σκοτεινής του πλευράς είναι εξ’ ίσου απαραίτητη και την αποστολή αναλαμβάνουν τα ραδιοτηλεσκόπια. Σε ότι αφορά την Ευρώπη αυτό σημαίνει το Δίκτυο Συμβολομετρίας Πολύ Μεγάλης Βάσης (Very Long Baseline Interferometry - VLBI) που παρουσίασε η Luigina Feretti του ινστιτούτου ραδιοαστρονομίας του πανεπιστημίου της Μπολόνια.

Παρ΄όλα αυτά, η παρατήρηση του σύμπαντος από τη Γη έχει τους περιορισμούς της και απάντηση σε αυτό δίνει για την Ευρώπη η ESA, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος. Ο διευθυντής Επιστήμης και Ρομποτικής Εξερεύνησης της υπηρεσίας, Alvaro Giménez, μίλησε για την ευρωπαϊκή απάντηση στο θρυλικό πια τηλεσκόπιο Χαμπλ, το δορυφορικό τηλεσκόπιο υπέρυθρου φάσματος Herschel, «το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει ποτέ πετάξει στο διάστημα» αλλά και το σχεδιαζόμενο παρατηρητήριο GAIA που θα έχει σαν αποστολή τη χαρτογράφηση του γαλαξία. Μιλώντας στην ημερίδα, η Teresa Riera επεσήμανε τον «πρωτοποριακό ρόλο της Ευρώπης» με το «αποτελεσματικό και καλά συντονισμένο πρόγραμμα μελέτης του διαστήματος που έχει αναπτύξει» αλλά και κάτι περισσότερο: «αποστολή μας είναι να δείξουμε στους νέους τη σημασία της επιστήμης». Τα άστρα άλλωστε κρύβουν γνώση και η αστρονομία είναι «μοναδικό εργαλείο ανάπτυξης» αλλά και μοναδικό εργαλείο για να δείξουμε στα παιδιά το δρόμο της επιστήμης, όπως εξήγησε ο καθηγητής George Miley του ολλανδικού πανεπιστημίου του Λέιντεν παρουσιάζοντας το πρόγραμμα Universe Awareness (UNAWE) που έχει σχεδιασθεί ειδικά για να μεταδώσει στα μικρότερα παιδιά τη μαγεία της επιστήμης».

Για τον κ. Tatarella, "η αστρονομία ίσως μας οδηγήσει στο όχι πολύ μακρινό μέλλον σε τεράστιες ανακαλύψεις και επιτεύγματα που ενδεχομένως θα μεταβάλλουν αιφνίδια το πώς αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα". Άλλωστε, «όσο περισσότερα καταλαβαίνουμε, τόσο περισσότερα έχουμε ανάγκη να καταλάβουμε», όπως υπενθύμισε ο καθηγητής Rees και αυτό, τόνισε ισχύει σε κάθε επίπεδο: «περίπου κάθε μορφωμένος άνθρωπος πιστεύει στην εξέλιξη των ειδών, αλλά σχεδόν οι πάντες πιστεύουν ότι η εξέλιξη αυτή σταματά μ’ εμάς. Αυτό είναι κάτι που κανένας αστρονόμος δεν πιστεύει».