openscience

Η αλλαγή του τρόπου ζωής του ανθρώπου και οι επιπτώσεις της στο σύγχρονο άνθρωπο

Μια φορά κι ένα καιρό ήταν ένας άνθρωπος... Τότε που δεν υπήρχαν σπίτια και αυτοκίνητα, δρόμοι και καταστήματα. Η ζωή του ήταν δύσκολη. Ζούσε σε σπηλιές, έπρεπε να μαζέψει ξύλα γα να ζεσταθεί, να κυνηγάει ζώα για να φάει, να βρίσκει καταφύγιο και να τρέχει να σωθεί από τα μεγάλα θηρία που συχνά τον κυνηγούσαν, να σκαρφαλώνει σε δέντρα ψηλά για να βρίσκει την τροφή του, να περπατάει μεγάλες αποστάσεις για να βρει νερό κ.α. Όλες αυτές οι δραστηριότητες χρειάζονταν ενέργεια ή αλλιώς τροφή. Την τροφή όμως δεν την έβρισκε κάθε μέρα και έτσι ο ηρωάς μας όποτε την έβρισκε την έτρωγε με λαχτάρα. Κι έτρωγε όσο πιο πολύ μπορούσε για να αντέξει τις δύσκολες μέρες που θα ακολουθούσαν. Κι έτρωγε τις λιπαρές τροφές με μεγαλύτερη ακόμα λαχτάρα καθώς τις έβρισκε πολύ σπάνια και επιπλέον του πρόσφεραν την περισσότερη ενέργεια. Και ο άνθρωπος που είχε την περισσότερη ενέργεια, είχε μεγαλύτερες πιθανότητες να επιβιώσει περισσότερο...

Ο ήρωας μας έκανε παιδιά και αυτά με τη σειρά τους το ίδιο και πέρασαν τα χρόνια και φτάνουμε στο σημερινό άνθρωπο τον απόγονο του ήρωά μας. Αυτός λοιπον φοράει ρούχα για να προστατευτεί από το κρύο, χρησιμοποιεί λεωφορείο ή αυτοκίνητο για να πάει στη δουλειά του, δε σκαρφαλώνει πια στα δέντρα για να μαζέψει καρπούς και το κυριότερο, μπορεί να βρει τροφή πολύ πιο εύκολα (ίδίως στο Δυτικό κόσμο) στα supermarket, στα εστιατόρια, στις καντίνες κ.α.

Ενώ λοιπόν ο σημερινός άνθρωπος έχει μια πολυ πιο εύκολη και πιο "καθιστική" ζωή και η εύρεση της τροφής του είναι σαφώς ευκολότερη, συνεχίζει να τρώει με την ίδια λαχτάρα που έτρωγε ο προ προ παππούς του. Με άλλα λογια, η ενέργεια που εισάγει στον οργανισμό του είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που δαπανά σε μεγάλη αντίθεση με τον προγονό του. Επιπλέον εκείνη η τάση του προ προ παππού του για τα λιπαρά φαγητά, δεν πρόλαβε να εξελιχθεί η αλλιώς να προσαρμοστεί στις σημερινές ανάγκες. Κι έτσι του έχει μείνει η αγάπη για τα λιπαρά φαγητά όπως τα παγωτά, οι πατάτες οι τηγανιτές, τα γλυκά κ.α.

Tα κύτταρα, τα γονίδια της παχυσαρκίας και του διαβήτη

Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από πολλά πολλά μικρά σωματίδια τα οποία τα λένε κύτταρα. Μπορούμε λοιπόν να παρομοιάσουμε το κάθε κύτταρο με ένα χωριό. Το κάθε χωριό έχει συγκεκριμένα καθήκοντα και ορισμένες βασικές ανάγκες. Μια βασική του ανάγκη είναι να προμηθεύεται μεγάλους κορμούς ξύλων τους οποίους χρησιμοποιούν οι χωριανοί για να τους κάψουν και να ζεσταθούν το χειμώνα, να μαγειρέψουν και για ένα σωρό άλλες λειτουργίες. Ο κάθε κορμός λοιπόν ξύλου αντιστοιχεί με ένα πολύ βασικό μόριο της τροφής μας που λέγεται γλυκόζη. Το χωριό λοιπόν έχει ένα Δημαρχείο το σημείο που λαμβάνονται όλες οι αποφάσεις. Το Δημαρχείο αντιστοιχεί με τον πυρήνα του κυττάρου μας. Στο Δημαρχείο λοιπόν υπάρχει μια τεράστια βιβλιοθήκη. Η βιβλιοθήκη αυτή έχει στα ράφια της περίπου 30.000 βιβλία. Το κάθε βιβλιό έχει γραμμένα τα καθήκοντα του καθενός από τους κατοίκους του χωριού. Η βιβλιοθήκη αυτή αντιστοιχεί στην πραγματικότητα με το DNA μας (ή αλλιώς το γενετικό μας υλικό) ενώ τα βιβλία αυτά αντιστοιχούν με τα γονίδια των κυττάρων μας που περιέχουν γραμμένες όλες τις πληροφορίες για τις κυτταρικές λετουργίες.

Θα σας διηγηθώ λοιπόν την ιστορία δύο κατοίκων του χωριού: της Λεπτίνης και της Ινσουλίνης. Οι δύο αυτές κοπέλες πηγαίνουν καθημερινά στο Δημαρχείο και διαβάζουν τα καθήκοντα τους η κάθε μια στο βιβλίο που της αντιστοιχεί. Η δουλειά της Λεπτίνης είναι να ελέγχει τις αποθήκες του χωριού και να φροντίζει να έχουν αρκετά ξύλα χωρίς όμως να παραγεμίζουν τις αποθήκες. Η δουλειά της Ινσουλίνης τώρα, της άλλης κοπέλας, είναι να κόβει τα ξύλα από τις αποθήκες και να τα μοιράζει στα σπίτια διότι είναι τόσο μεγάλα που δε χωράνε να μπουν μέσα αλλιώς. Κάτι αντίστοιχο γίνεται και στο κύτταρο. Η Λεπτίνη και η Ινσουλίνη είναι δύο ουσίες που έχουν ρόλο η πρώτη να ενημερώνει το κύτταρο, και κατ επέκταση το ανθρώπινο σώμα, για το πόση τροφή χρειάζεται να φάει και να σταματάει όταν έχει χορτάσει και η δεύτερη να βοηθάει στη διάσπαση ενός βασικού συστατικού των τροφών της γλυκόζης για την καλύτερη απορρόφηση από τα κύτταρα.

Η λεπτίνη όμως έχει ένα μειονέκτημα. Ενώ είναι πολύ καλή στη δουλεία της, είναι λίγο ...αργή στις κινήσεις της και στην αντίληψή της. Χρειάζεται περίπου 20 λεπτά από την ώρα που θα γεμίσουν οι αποθήκες για να το «πάρει είδηση». Αντίστοιχα στο ανθρώπινο σώμα η λεπτίνη μας χρειάζεται περίπου 20 λεπτά για να μας εμημερώσει ότι έχουμε χορτάσει. Υπάρχει δηλαδή ο κίνδυνος να συνεχίζουμε να τρώμε και αφού έχουμε καλύψει όλες τις ανάγκες ενέργειας του οργανισμού μας κάτι που γίνεται συχνά και τότε πάλι είναι πιθανό να οδηγηθούμε στην παχυσαρκιά. Γι'αυτό χρειάζεται να ορίζουμε την ποσότητα της τροφής μας πριν ξεκινήσουμε να τρώμε και να τρώμε πιο αργά.

Στην περίπτωση τώρα που κάποιος πάει κρυφά και σβήσει τμήματα ή σκίσει κάποιες σελίδες από τα βιβλία που βρίσκονται στη βιβλιοθήκη και που αντιστοιχούν στη Λεπτίνη και στην Ινσουλίνη, τότε οι δύο αυτές κοπέλες θα κάνουν λάθος τις δουλειές τους. Αν σβηστεί το βιβλίο της Λεπτίνης τότε το χωριό θα γεμίσει από ξύλα ενώ εάν σβηστεί το βιβλίο της Ινσουλίνης τότε οι κάτοικοι θα έχουν τεράστιους κορμούς ξύλων έξω από τα σπίτια τους χωρίς να μπορούν να τους χρησιμοποιήσουν. Στην πραγματικότητα, το «σβήσιμο» των σελίδων των βιβλιών αντιστοιχεί με αλλαγές στα γονίδια που λέγονται μεταλλάξεις οι οποίες προκαλούν τις λάθος λειτουργίες στο ανθρώπινο σώμα. Εάν παθει μια μετάλλαξη το γονίδιο της Λεπτίνης τότε ο άνθρωπος δεν ενημερώνεται για το πότε πρέπει να σταματάει να τρώει και έτσι οδηγείται στην κληρονομική παχυσαρκία ενώ εάν πάθει μια μετάλλαξη το γονίδιο της ινσουλίνης τότε η γλυκόζη κυκλοφορεί σε μεγάλες συγκεντρώσεις μέσα στο αίμα, μια πάθηση που λέγεται σακχαρώδης διαβήτης.