openscience

Κώστας Καρπούζης: Σύμφωνα με τις έρευνες της ΕΕ (Ευρωβαρόμετρο και Γενική Διεύθυνση Έρευνας, European Research Advisory Board), οι Έλληνες παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα επιστημονικά θέματα (ακόμα μεγαλύτερο και από τον αθλητισμό!), όμως στην πλεοψηφία τους δεν είναι ικανοποιημένοι από τον τρόπο που τα ΜΜΕ (κατά βάση, TV και εφημερίδες) χειρίζονται τα επιστημονικά θέματα. Υπάρχει κενό στην πληροφόρηση/ενημέρωση ή απλά δεν γίνεται με το σωστό τρόπο;

Γιώργος Ζαρκαδάκης: Υπάρχει μεγάλο κενό στην επιστημονική πληροφόρηση του κοινού και όταν γίνεται, γίνεται με το λάθος τρόπο. Σε αυτό φταίει ότι δεν έχει εκτιμηθεί από τα ΜΜΕ η σημασία της επιστήμης. Στη δημοσιογραφία δεν υπάρχουν εξειδικευμένοι επιστημονικοί δημοσιογράφοι κι όσοι προσπαθούν να ασχοληθούν με αυτά τα θέματα είναι δύσκολο να κάνουν καριέρα. Επίσης, οι εκδότες και οι καναλάρχες θεωρούν ότι επιστημονική πληροφόρηση σημαίνει να αγοράσουν ένα ντοκυμαντέρ από κάποιο κανάλι του εξωτερικού και να το παίξουν.

ΚΚ: Αν συγκρίνει κανείς τις δύο έρευνες (2001 και 2007), θα παρατηρήσει ότι οι Έλληνες καταφεύγουν πολύ περισσότερο στα έντυπα (περιοδικά και εφημερίδες). Το Focus ήταν ένα από τα πρώτα που όρισαν την «εκλαΐκευση» της επιστήμης - μόδα ή αναγκαιότητα;

ΓΖ: Αναγκαιότητα. Για δύο κυρίως λόγους, Πρώτον η εκπαίδευση (η Κατώτερη και Μέση) έχει εκφυλιστεί και υποβαθμιστεί, με αποτέλεσμα οι πολίτες να αισθάνονται ότι δεν έχουν σχεδόν καμία γνώση του φυσικού κόσμου. Δεύτερον, οι πολίτες διαισθάνονται ότι η γνώση αυτή τους είναι πολύτιμη και την αναζητούν σχεδόν στα έντυπα, αφού εκεί και όχι στην τηλεόραση ή στο ραδιόφωνο υπάρχουν τουλάχιστον κάποια ψήγματα πληροφόρησης.

ΚΚ: Αν και οι Έλληνες καταφεύγουν στην TV για την ενημέρωσή τους, εξαιρώντας κάποια μικρά τμήματα των δελτίων ειδήσεων, οι επιστήμονες/ερευνητές εμφανίζονται σπάνια και κυρίως για να υποστηρίξουν κάποια ανταπόκριση ή συζήτηση μεταξύ μη-ειδικών. Ποιο ρόλο μπορεί να παίξει η TV στην προώθηση του κοινωνικού ρόλου και της εικόνας του επιστήμονα;

ΓΖ: Η Τηλεόραση είναι το ισχυρότερο μέσο. Μπορεί να παίξει αποφασιστικό ρόλο στην αναβάθμιση της επικοινωνίας των επιστημόνων με το ευρύ κοινό. Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο χρειάζεται να υπάρχουν άνθρωποι μέσα στην τηλεόραση που να καταλαβαίνουν από επιστήμη. Απουσία αυτών των ανθρώπων σημαίνει ότι η τηλεόραση μπορεί να κάνει περισσότερη ζημιά παρά καλό.

ΚΚ: Στην έρευνα του 2007, οι εργαζόμενοι στα ΜΜΕ προτείνουν στους επιστήμονες «να έρθουν πιο κοντά στα μέσα, και έτσι και στο κοινό». Στην Ελλάδα, η επικοινωνία της επιστήμης είναι ένα ταμπού για τους ερευνητές: μόνο στο Πάντειο και στο ΜΙΘΕ γίνονται κάποια σχετικά προπτυχιακά μαθήματα, αλλα σε επίπεδο κοινωνικών επιστημών. Πώς μπορούν οι επιστήμονες να πειστούν ότι οφείλουν κάτι περισσότερο προς την κοινωνία από τις επιστημονικές ανακοινώσεις και δημοσιεύσεις;

ΓΖ: Η επικοινωνία της επιστήμης απουσιάζει τόσο από τα Πανεπιστήμια όσο και από τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι Έλληνες επιστήμονες τη δουλειά τους. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι επικοινωνούν την επιστήμη τους όταν μιλούν με όρους που ένας πρωτοετής φοιτητής θα καταλάβαινε. Αυτό, βεβαίως, είναι παντελώς λάθος. Οι επιστήμονες είναι ωστόσο πεπεισμένοι και θέλουν να συμμετάσχουν στην επικοινωνία. Αυτό που λείπει είναι η ειδική τεχνογνωσία αλλά και η αντίληψη της ανάγκης της!

ΚΚ: Κοιτάζοντας τις προθήκες των βιβλιοπωλείων, παρατηρεί κανείς ότι πλέον οι εκδόσεις που σχετίζονται ή ξεκινούν από επιστημονικά θέματα καταλαμβάνουν συγκρίσιμο χώρο με τη λογοτεχνία και τα μυθιστορήματα. Τελικά η σύνδεση της καθημερινότητας με την επιστήμη είναι αυτή που ανοίγει την πόρτα σε περισσότερους αναγνώστες; Ποια είναι η γοητεία που συνοδεύει τίτλους όπως «τα μαθηματικά του ποδοσφαίρου», «Ο Θεός στον εγκέφαλο» ή την «Δεκάτη εβδόμη νύχτα», το οποίο αναφέρεται στο μαθηματικό Κουρτ Γκαίντελ;

ΓΖ: Υπάρχουν αναγνώστες (σχετικά λίγοι) που ενδιαφέρονται για την επιστήμη. Οι περισσότεροι αναγνώστες ωστόσο είτε δεν ενδιαφέρονται άμεσα για επιστημονικά θέματα είτε ενδιαφέρονται αλλά φοβούνται ότι δεν έχουν αρκετές γνώσεις για να τα καταλάβουν. Για αυτούς, τους πολλούς, ο μόνος τρόπος εισόδου στην επιστήμη είναι ο συσχετισμός της με σημαντικά καθημερινά θέματα, όπως η υγεία, το περιβάλλον, οι ανθρώπινες σχέσεις και η κουλτούρα γενικότερα.