openscience

Ο πιο επιτυχημένος υπολογιστής της δεκαετίας του ’80, ο ZX Spectrum γίνεται σήμερα 30 ετών! Ο συνεχιστής του μοντέλου ZX81, του υπολογιστή που έβαλε στο «χάρτη» της τεχνολογίας τον Sir Clive Sinclair, ήταν ο πρώτο που ενσωμάτωνε γραφικά «υψηλής ανάλυσης» και δυνατότητα αναπαραγωγής ήχου, καθώς και μια αναβαθμισμένη έκδοση της Sinclair BASIC, την οποία χρησιμοποιούσαν ήδη εκατοντάδες χιλιάδες χρηστών.

Το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του ZX Spectrum πάντως ήταν η τιμή του: 125 λίρες για το βασικό μοντέλο με 16 kb RAM, ενώ το μοντέλο με μνήμη 48k κόστιζε 175 λίρες, δίνοντας τη δυνατότητα στη Sinclair Research να προωθεί το ZX Spectrum με τη λογική ότι κόστιζε λιγότερο από το μισό σε σχέση με τον κοντινότερο ανταγωνιστή, τον BBC Micro της Acorn Computers, ενώ παράλληλα τον προστάτευσε από τον ισχυρότερο, αλλά και ακριβότερο Commodore 64. Η πρωτιά του ZX Spectrum στο Βρετανικό κοινό κράτησε μέχρι το μέσον της δεκαετίας, όταν οι αποτυχημένες επιχειρηματικές αποφάσεις του Sir Clive και η άφιξη του Lord Alan Sugar και της Amstrad, τον αποκαθήλωσαν τον ZX Spectrum από την κορυφή.

Το BBC συνάντησε το μηχανικό του πρώτου μοντέλου του ZX Spectrum, Richard Altwasser, και το σχεδιαστή Rick Dickinson σε μια συνέντευξη, στην οποία ο Sir Clive αρνήθηκε να συμμετάσχει. Σχετικά με το κόστος, ο Dickinson σχολίασε ότι ήταν πάντοτε σημαντικός παράγοντας με όλα τα προϊόντα της εταιρίας, με τον Sir Clive να γνωρίζει ακριβώς πόσο έπρεπε να τιμολογηθεί καθένα από αυτά, ενώ η πρωτότυπη τεχνολογία που ενσωματωνόταν μείωνε το κόστος σε σχέση με την αντιγραφή κάποιας υπάρχουσας ιδέας. Παράδειγμα αυτής της προσέγγισης ήταν το γνωστό «λαστιχένιο» πληκτρολόγιο, στο οποίο τα εκατοντάδες ευαίσθητα κινητά μέρη αντικαταστάθηκαν με τέσσερα ή πέντε. Σύμφωνα με τον Altwasser, η έξυπνη σχεδίαση του μεταφραστή BASIC είχε σαν αποτέλεσμα να «χωρέσει» σε πολύ μικρό κομμάτι μνήμης ROM, ελαχιστοποιώντας έτσι τα ολοκληρωμένα κυκλώματα που έπρεπε να χρησιμοποιηθούν.

Το κόστος του ZX Spectrum, αλλά και η διαφήμιση που είχε γίνει στους υπολογιστές από το BBC, για την πλατφόρμα της Acorn, ζωντάνεψαν για πρώτη φορά το όραμα του ενός υπολογιστή σε κάθε σπίτι – αν και αυτό φαινότνα αρχικά απίστευτο. Στη δημοφιλία του ZX Spectrum βοήθησε σίγουρα και η εύκολη δυνατότητα προγραμματισμού, μέσω των ειδικών συνδυασμών πλήκτρων που συνέθεταν τις εντολές της Sinclair BASIC, αλλά το σημαντικό χαρακτηριστικό ήταν τα παιχνίδια που μπορούσε κανείς να παίξει με μεγάλη ευκολία. Μετά το πρώτο διάστημα, στο οποίο ο ZX Spectrum προωθήθηκε σαν εκπαιδευτικό εργαλείο, όταν ο Sir Clive πείστηκε για τη δυναμική των παιχνιδιών, η εταιρία προσέγγισε εταιρίες λογισμικού για να γράψουν νέα παιχνίδια για τον υπολογιστή.

Τριάντα χρόνια μετά, οι περισσότεροι χρήστες παίζουν παιχνίδια σε παιχνιδομηχανές ή χρησιμοποιούν υπάρχον λογισμικό στους υπολογιστές τους, με αποτέλεσμα ο προγραμματισμός να μην είναι πλέον «της μόδας». Ο Altwasser δηλώνει ενθουσιασμένος με την ανακοίνωση της υπολογιστικής πλατφόρμας Raspberry Pi, με 140 φορές ταχύτερη σχεδίαση γραφικών και 200 φορές ταχύτερο επεξεργαστή. Αν και ο ZX Spectrum έγινε δημοφιλής λόγω των παιχνιδιών, το αρχικό όραμα του Sir Clive, μέχρι το 1986 οπότε και πούλησε την εταιρία στον Alan Sugar για 5 εκατ. λίρες, ήταν να μάθει ο κόσμος τι μπορεί να κάνει με τον προγραμματισμό. Τμήμα της «κληρονομιάς» της Sinclair Research είναι μια ολόκληρη γενιά προγραμματιστών που έκαναν τα πρώτα τους βήματα με ένα ZX Spectrum, γράφοντας το πρώτο τους πρόγραμμα μέσα σε πέντε λεπτά και μετά περνώντας απογεύματα και σαββατοκύριακα προγραμματίζοντας. Αν και τελικά η Sinclair Research απορροφήθηκε από την Amstrad, αφού είχε ήδη πουλήσει πάνω από 5 εκατ. κομμάτια, το μοντέλο της εταιρίας κάθε άλλο παρά αποτυχημένο μπορεί να θεωρηθεί. Η Amstrad βασιζόταν στην ολοκλήρωση υπαρχουσών τεχνολογιών, ενώ η Sinclair Research στην καινοτομία, την πρωτοπορία και το ρίσκο.