Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δίνει προτεραιότητα στην πρόκληση της ψηφιοποίησης βιβλίων για συγγραφείς, βιβλιοθήκες και καταναλωτές

Πηγή

Ευρωπαϊκή Ένωση

Η ψηφιακή βιβλιοθήκη Europeana αναμένεται να δώσει πρόσβαση σε πάνω από 10 εκατ. έργα μέχρι το τέλος του 2010

717

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε σήμερα ανακοίνωση σχετικά με τα δικαιώματα δημιουργού στην οικονομία της γνώσης, με στόχο να ανταποκριθεί στις σοβαρές πολιτιστικές και νομικές προκλήσεις της μαζικής ψηφιοποίησης και διάδοσης των βιβλίων, και ειδικότερα των συλλογών που υπάρχουν στις ευρωπαϊκές βιβλιοθήκες. Η ανακοίνωση είχε ως από κοινού συντάκτες τους Επιτρόπους Charlie McCreevy και Viviane Reding. Οι ψηφιακές βιβλιοθήκες, όπως η Europeana, θα προσφέρουν σε ερευνητές και καταναλωτές ανά την Ευρώπη νέους τρόπους πρόσβασης σε γνώσεις. Για να επιτευχθεί ωστόσο αυτό, θα χρειαστεί να εξεύρει η ΕΕ λύση για τα ορφανά έργα, των οποίων το αβέβαιο καθεστώς ως προς τα δικαιώματα δημιουργού σημαίνει ότι συχνά δεν μπορούν να ψηφιοποιηθούν. Η βελτίωση της διάδοσης και της διαθεσιμότητας έργων σε άτομα με αναπηρίες, ιδίως εκείνα με μειωμένη όραση, αποτελεί έναν ακόμη ακρογωνιαίο λίθο της ανακοίνωσης.

Με την ευκαιρία της έκδοσης της ανακοίνωσης, οι Επίτροποι McCreevy και Reding τόνισαν ότι ο διάλογος σχετικά με τη διευθέτηση για τα βιβλία του Google στις Ηνωμένες Πολιτείες έδειξε για μια ακόμη φορά ότι η Ευρώπη δεν έχει περιθώρια να υστερήσει στο ψηφιακό μέτωπο.

«Οφείλουμε να δώσουμε ώθηση στην Ευρώπη ως κέντρο δημιουργικότητας και καινοτομίας. Η τεράστια κληρονομιά που υπάρχει στις ευρωπαϊκές βιβλιοθήκες δεν μπορεί να αφεθεί αναξιοποίητη, αλλά πρέπει να γίνει προσβάσιμη από τους πολίτες μας», δήλωσε ο Επίτροπος McCreevy, αρμόδιος για την Εσωτερική Αγορά.

Η Επίτροπος Reding, αρμόδια για την Κοινωνία της Πληροφορίας και τα Μέσα Ενημέρωσης, δήλωσε τα εξής: «Έχουν ήδη ξεκινήσει σε όλα τα σημεία του πλανήτη σοβαρές προσπάθειες ψηφιοποίησης. Θα πρέπει η Ευρώπη να αδράξει την ευκαιρία αυτή, ώστε να πρωτοστατήσει και να διασφαλίσει ότι η ψηφιοποίηση βιβλίων διενεργείται με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία περί δικαιωμάτων δημιουργού και με πλήρη σεβασμό της πολιτιστικής πολυμορφίας της Ευρώπης. Η Ευρώπη, με τη πλούσια πολιτιστική της κληρονομιά, έχει να προσφέρει πολλά για την ψηφιοποίηση των βιβλίων - και πολλά να κερδίσει. Εάν ενεργήσουμε με σπουδή, οι προανταγωνιστικές ευρωπαϊκές λύσεις για την ψηφιοποίηση βιβλίων μπορεί να καταστούν επιχειρησιακές πολύ ενωρίτερα από τις λύσεις που εξετάζονται σήμερα με βάση τη διευθέτηση για τα βιβλία του Google στις Ηνωμένες Πολιτείες».

Η ανακοίνωση πραγματεύεται τις δράσεις που προτίθενται να δρομολογήσει η Επιτροπή : ψηφιακή διαφύλαξη και διάδοση φιλολογικού και πολιτιστικού υλικού και ορφανών έργων, καθώς και πρόσβαση ατόμων με αναπηρίες στις γνώσεις. Οι προκλήσεις που προσδιορίστηκαν σήμερα από την Επιτροπή πηγάζουν από τη δημόσια διαβούλευση του παρελθόντος έτους σχετικά με την Πράσινη Βίβλο (IP/08/1156) , από την Ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για τις ψηφιακές βιβλιοθήκες, η οποία έχει συσταθεί από την Επιτροπή, και από τις εμπειρίες που αποκτήθηκαν με την ψηφιακή βιβλιοθήκη Europeana της Ευρώπης (IP/09/1257).

Οι πρόσφατες ενημερωτικές ακροάσεις που πραγματοποιήθηκαν από την Επιτροπή σχετικά με τη συμφωνία διευθέτησης για τα βιβλία του Google έριξαν φως στην ανώμαλη κατάσταση που θα προέκυπτε εάν εγκρινόταν η διευθέτηση, δηλαδή μεγάλος αριθμός ευρωπαϊκών έργων σε αμερικανικές βιβλιοθήκες, τα οποία έχουν ψηφιοποιηθεί από το Google, θα καθίσταντο διαθέσιμα μόνο σε καταναλωτές και ερευνητές στις ΗΠΑ, αλλά όχι στην ίδια την Ευρώπη. Η διασφάλιση της πρόσβασης των Ευρωπαίων στη δική τους πολιτιστική κληρονομιά, ενώ παράλληλα οι ευρωπαίοι συγγραφείς θα εισπράττουν δίκαιη αμοιβή, αποτελεί επομένως άμεσο μέλημα και θα απαιτήσει ευρωπαϊκές απαντήσεις, όπως τόνισαν πρόσφατα από κοινού οι Επίτροποι Reding και McCreevy (MEMO/09/376).

Ψηφιακή διαφύλαξη και διάδοση

Η Επιτροπή θα προβεί τώρα σε διάλογο με τους ενδιαφερομένους, ώστε να εξεύρει βιώσιμες λύσεις για απλή και οικονομικώς συμφέρουσα εκκαθάριση δικαιωμάτων, η οποία να καλύπτει τη μαζική ψηφιοποίηση και την επιγραμμική διάδοση συλλογών βιβλιοθηκών που εξακολουθούν να προστατεύονται από δικαιώματα δημιουργού. Αυτό αφορά τόσο έργα με εξαντλημένα αντίτυπα, όσο και ορφανά έργα, δηλαδή έργα των οποίων ο κάτοχος δικαιωμάτων δεν μπορεί να εξακριβωθεί ή να εντοπιστεί.

Ορφανά έργα

Η ψηφιοποίηση και η διάδοση ορφανών έργων αποτελούν ιδιαίτερη πολιτιστική και οικονομική πρόκληση - η μη ύπαρξη γνωστού κατόχου δικαιωμάτων δημιουργού σημαίνει ότι οι χρήστες δεν δύνανται να αποκτήσουν την απαιτούμενη άδεια, π.χ. δεν μπορεί να ψηφιοποιηθεί ένα βιβλίο. Τα ορφανά έργα αντιπροσωπεύουν σημαντικό τμήμα των συλλογών των πολιτιστικών ιδρυμάτων της Ευρώπης (π.χ., η Βρετανική Βιβλιοθήκη εκτιμά ότι ποσοστό 40% των συλλογών της που προστατεύονται από δικαιώματα δημιουργού είναι ορφανά έργα). Η Επιτροπή θα εξετάσει τώρα το φαινόμενο αυτό λεπτομερέστερα μέσω εκτίμησης επιπτώσεων. Σκοπός είναι να υπάρξει λύση ευρωπαϊκών διαστάσεων, που θα διευκολύνει την ψηφιοποίηση και τη διάδοση ορφανών έργων και τη θέσπιση κοινών προτύπων «επιμελούς αναζήτησης» για την αναγνώριση του καθεστώτος των ορφανών έργων σε όλον τον χώρο της ΕΕ. Ως προς το ζήτημα αυτό, έχει ήδη επιτελεστεί κάποια πρόοδος με το έργο ARROW (Accessible Registries of Rights Information and Orphan Works - Προσβάσιμα μητρώα πληροφοριών για δικαιώματα και ορφανά έργα), το οποίο συγκεντρώνει στο πλαίσιό του εθνικές βιβλιοθήκες, οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης και εκδότες, συγχρηματοδοτείται δε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος eContent plus (2,5 εκατ. ευρώ).

Το έργο αυτό (που δρομολογήθηκε τον Νοέμβριο του 2008) στοχεύει στον προσδιορισμό των κατόχων δικαιωμάτων και στη διευκρίνιση του καθεστώτος δικαιωμάτων ενός έργου, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που τα αντίτυπά τους έχουν εξαντληθεί ή είναι ορφανά έργα: «Το χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο ARROW αποτελεί ένα πρώτο βήμα για τη σύνδεση των διαφόρων μητρώων δικαιωμάτων στην Ευρώπη και για την ευκολότερη εξακρίβωση των κατόχων δικαιωμάτων», δήλωσαν σήμερα οι Επίτροποι Reding και McCreevy: «Καλούμε τις εθνικές βιβλιοθήκες, τους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης και τους εκδότες να αξιοποιήσουν την ικανοποιητική αυτή έναρξη και να εργαστούν με την Επιτροπή για να αναπτυχθεί ένα προανταγωνιστικό και πανευρωπαϊκό σύστημα μητρώων βιβλίων, το οποίο θα επιτρέψει τη διασυνοριακή αδειοδότηση βάσει ενός διαφανούς και οικονομικά προσιτού συστήματος τιμολόγησης, ενώ παράλληλα θα διασφαλίζεται δίκαιη αμοιβή των συγγραφέων».

Πρόσβαση ατόμων με αναπηρίες

Τα άτομα με αναπηρίες συναντούν εμπόδια στην πρόσβαση σε πληροφορίες. Ειδικότερα, τα άτομα με μειωμένη όραση αισθάνονται «δίψα για βιβλία» - ποσοστό μόλις 5% των ευρωπαϊκών δημοσιεύσεων διατίθεται σε προσβάσιμους μορφοτύπους, κατάσταση που περιπλέκεται από περιορισμούς στη διασυνοριακή διανομή, ακόμη και μεταξύ χωρών στις οποίες ομιλείται η ίδια γλώσσα. Ένα φόρουμ ενδιαφερόμενων παραγόντων για τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία, ιδίως εκείνων με μειωμένη όραση, θα εξετάσει τις απαντήσεις σε πολιτικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των τρόπων για να ενθαρρυνθεί το ακώλυτο εμπόριο έργων σε προσβάσιμους μορφοτύπους στην ΕΕ.

openscience