openscience

Ο Όμιλος Φίλων Αστρονομίας Θεσσαλονίκης διοργανώνει εκδήλωση με θέμα τη διαμάχη του ηλιοκεντρισμού με τον γεωκεντρισμό στον ελληνικό χώρο κατά τον προεπαναστατικό αιώνα (18ος αιώνας). Η εκδήλωση, που περιλαμβάνει διάλεξη του μαθηματικού Στέλιου Λαμνή και συζήτηση με το κοινό, θα πραγματοποιηθεί στις 12 Απριλίου (6 μμ.) στα γραφεία του Ομίλου (Αλεξανδρείας 113, 546 46 Θεσσαλονίκη). Η είσοδος είναι ελεύθερη.

Περίληψη της διάλεξης

Η διαμάχη του ηλιοκεντρισμού με τον γεωκεντρισμό είναι η σημαντικότερη επιστημονική αντιπαράθεση στον ελληνικό χώρο κατά τον προεπαναστατικό αιώνα (18ος αιώνας). Η όλη διαμάχη διήρκεσε περίπου έναν αιώνα και συμμετείχαν σ` αυτήν οι σπουδαιότεροι Έλληνες λόγιοι της εποχής. 

Στην πρώτη περίοδο της διαμάχης (1716-1750), η επικράτηση του γεωκεντρισμού είναι σχεδόν πλήρης. Οι κυριότεροι εκπρόσωποι των γεωκεντρικών ιδεών είναι ο Πατριάρχης Χρύσανθος Νοταράς, ο γεωγράφος Μελέτιος Μήτρου και ο Μεθόδιος Ανθρακίτης. Στον πρώτο απ` αυτούς οφείλεται και η παρουσίαση του ηλιοκεντρισμού για πρώτη φορά στον ελληνικό χώρο. Στα τέλη αυτής της περιόδου κάνουν την εμφάνισή τους και οι πρώτοι αμφισβητίες του κυρίαρχου έως τότε γεωκεντρισμού. Χρονικά προηγούνται δύο υποστηρικτές του τυχωνικού συστήματος, ο Βικέντιος Δαμοδός και ο Ευγένιος Βούλγαρης. Ακολουθούν δύο διστακτικοί υποστηρικτές του ηλιοκεντρισμού, ο Νικηφόρος Θεοτόκης και ο Νικόλαος Ζερζούλης.

Στη δεύτερη περίοδο της διαμάχης (1750-1800), παρατηρείται η σταδιακή επικράτηση του ηλιοκεντρισμού, με πρώτον ένθερμο υποστηρικτή τον Ιώσηπο Μοισιόδακα. Τον Μοισιόδακα ακολουθούν δύο ακόμη ένθερμοι υποστηρικτές του ηλιοκεντρισμού, ο Ρήγας Βελεστινλής και ο Παναγιώτης Κοδρικάς. Το βιβλίο του Κοδρικά «Ομιλίαι περί Πληθύος Κόσμων του Κυρίου Φοντενέλ» είναι η αφορμή για την αντίδραση της Εκκλησίας στα τέλη του 18ου αιώνα.

Η τρίτη και τελευταία περίοδος της διαμάχης (1800-1821), ανήκει στον ηλιοκεντρισμό. Όλοι οι λόγιοι και οι συγγραφείς αυτής της περιόδου είναι φανερά τοποθετημένοι υπέρ του ηλιοκεντρικού συστήματος. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν ο Βενιαμίν Λέσβιος, που υπέστη διώξεις εξαιτίας αυτής της υποστήριξης, ο Δανιήλ Φιλιππίδης, μεταφραστής της περίφημης Αστρονομίας του Lalande, ο Κωνσταντίνος Βαρδαλάχος, ο Δημήτριος Δάρβαρης, οι αδελφοί Κυριάκος και Μανουήλ Καπετανάκης, μεταφραστές της Γεωγραφίας του Γερμανού Adam Gaspari, ο Διονύσιος Πύρρος, ο Κωνσταντίνος Κούμας κ.α.

Η διαμάχη του ηλιοκεντρισμού με τον γεωκεντρισμό ουσιαστικά τελειώνει με την Επανάσταση του 1821, ενώ στο ελεύθερο ελληνικό κράτος η διαμάχη ολοκληρώνεται και τυπικά με τη δίωξη του τελευταίου υποστηρικτή του ηλιοκεντρικούς συστήματος, του Θεόφιλου Καΐρη.