openscience

Το παραδέχομαι: τα κορίτσια μου είναι ...κολλημένα με τη Dora την εξερευνήτρια! Ξέρετε εκείνη τη Λατίνα πιτσιρίκα-καρτούν που κάνει παρέα με μια ...μαϊμού και χρησιμοποιεί το χάρτη και το σακίδιό της για να λύσει ένα σωρό προβλήματα, διασχίζοντας ζούγκλες, χιόνια και ορμητικά ποτάμια. Ειδικά εκείνο το σακίδιο μού έχει σπάσει τα νεύρα! Μοιάζει να είναι κλεμμένο από το Μαγκάιβερ, καθώς περιέχει από σωσίβια μέχρι σκαπτικά εργαλεία και όλα σε τόσο μικρό μέγεθος ώστε να τα κρατάει ένα κοριτσάκι του δημοτικού!

Ας είναι... Άλλωστε, τι μπορείς να περιμένεις από ένα κοριτσάκι που κάνει παρέα όλη μέρα με μια μαϊμού... Αυτό που καμιά φορά με εκνευρίζει πάντως, είναι η τελειότητα της Dora σε όλους τους τομείς: όπως λέει και το σήμα της εκπομπής, η Dora είναι η καλύτερη μαθήτρια, ενώ αποδεδειγμένα είναι άριστη στο ποδόσφαιρο (στο «κανονικό», το δικό μας κι όχι το αμερικάνικο, πράγμα περίεργο καθότι Αμερικάνα), στο σημάδι, στο κουπί, γενικά σε όλα τα σπορ και πετυχαίνει πάντα να σώσει τους μικρούς της φίλους, κατοίκους του δάσους. Να σκεφτείς ότι κατάφερε ακόμα να κάνει δώρο στον ίδιο τον Άη Βασίλη, το οποίο ήταν βέβαια το μόνο που έλαβε εκείνη τη χρονιά, καθώς τα ξωτικά μάλλον είχαν κατέβει σε ...απεργία. Φαντάζομαι ότι όταν μεγαλώσει και πάει στο σχολείο (κι εμείς γλιτώσουμε οριστικά από αυτήν), η Dora θα είναι αρχηγός της ομάδας των cheerleaders, θα μετέχει στην ομάδα ποίησης και θα έχει σχέση με τον αρχηγό της ομάδας ποδοσφαίρου, που θα είναι ταυτόχρονα και αρχηγός της ομάδας σκακιού και πρόεδρος της τάξης. Κλείστε τα μάτια σας, ταξιδέψτε στις αρχές της δεκαετίας του '90 και... ναι! η Dora η εξερευνήτρια είναι ο θηλυκός Μπράντον, ο (διάττων) τηλεοπτικός αστέρας της σειράς Beverly Hills 90210, που και εκείνος ήταν πρόεδρος της τάξης του, βοηθός αρχισυντάκτης της εφημερίδας του σχολείου, εθελοντής, μέλος της πιο cool παρέας και βέβαια αντικείμενο του πόθου των πιο δημοφιλών κοριτσιών!

Αναρωτιέμαι καμιά φορά αν οι άλλες δυτικές κοινωνίες έχουν τόσο αναπτυγμένη την ανάγκη για πρωτιά, όσο την έχουμε εμείς. Από μικρά, μεγαλώνουμε για να είμαστε πρώτοι στο σχολείο, πρώτοι στο ποδόσφαιρο, πρώτοι στην ομορφιά (ειδικά ανάμεσα στους συγγενείς), «πρώτοι στα μαθήματα, πρώτοι στους αγώνες» που πρέσβευε κάποτε και ο τωρινός υπουργός Παιδείας. Κι αν δε μπορούμε να είμαστε πρώτοι σε κάτι, τότε εφευρίσκουμε μια κατηγορία στην οποία μπορούμε να πρωτεύσουμε - θυμάστε το αμίμητο «παγκόσμιο ρεκόρ λευκού και καθαρού αθλητή» που είχε «πετύχει» ένας πρώην Έλληνας πρωταθλητής, ο οποίος επιβραβεύθηκε για το «κατόρθωμα» αυτό, διοριζόμενος σε υπεύθυνη θέση για τον αθλητισμό στη χώρα μας...

The best of us

Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και η διαφημιστική ταινία που δημιουργήθηκε από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή ενόψει των φετινών Ολυμπιακών Αγώνων. Η ταινία αυτή απεικονίζει αθλητές παγκόσμιας εμβέλειας, όπως ο Yao Ming, Κινέζος καλαθοσφαιριστής που παίζει στο NBA, η Yelena Isinbayeva, αθλήτρια του άλματος επί κοντώ, η οποία ξεπερνάει την παγκόσμια επίδοση κατά συρροή και κατά παραγγελία, ο (μέχρι πρότινος) ανίκητος τενίστας Roger Federer και άλλοι πολλοί. Το παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι οι μεγαλύτεροι χορηγοί της ΔΟΕ και άρα και αυτού του διαφημιστικού είναι εταιρίες όπως η Coca Cola και τα McDonalds, που η κατανάλωση των προϊόντων τους ουδόλως συνάδει με τα πρότυπα των αθλητών που απεικονίζονται: δε μπορώ να φανταστώ το Yao Ming να ορμάει σε ένα βουνό από ζουμερά Big Mac, όσο και να προσπαθήσω - το «Big Sofo» Σχορτσιανίτη ίσως, αλλά όχι το Yao!

Πάντως, αν κάναμε στην Ελλάδα μια τέτοια ταινία πριν μερικά χρόνια, θα είχαμε πληθώρα πρωταγωνιστών - από τον «Αίολο», στον «Άτλαντα» και τη «Φτερωτή». Οι περισσότεροι από αυτούς εξαργύρωσαν την εφήμερη επιτυχία τους με μια θέση στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις. Κι εγώ ο αφελής που νόμιζα πως αυτά γίνονταν μόνο πίσω από το πάλαι ποτέ «σιδηρούν παραπέτασμα»... Εμείς οι Παναθηναϊκοί πάντοτε θυμόμαστε με συγκίνηση τον «καλπάζοντα συνταγματάρχη» του Ουγγρικού ποδοσφαίρου, το μακαρίτη Φέρεντς Πούσκας, που αφού οδήγησε σε σειρά επιτυχιών την Εθνική ομάδα των Μαγυάρων, πήγε με τον Παναθηναϊκό μας στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών τον Ιούνη του 1971, στη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα επιτυχία του Ελληνικού ποδοσφαίρου σε επίπεδο συλλόγων. Να λοιπόν που αυτά τα θαυμαστά συμβαίνουν και εις Παρισίους, ή έστω εν Αθήναις.

Ο «Αίολος» λοιπόν κάποτε εμφανιζόταν παντού, στην τηλεόραση, σε πλοία, σε γυμναστήρια, αγωνιζόμενος με το αιλουροειδές-λογότυπο του χορηγού του ζωγραφισμένο στο σώμα του και διαφημίζοντας το ρητό «δε θέλει κόπο, θέλει τρόπο». Λέτε τελικά να ήθελε να μας πει κάτι; Γιατί τελικά, λίγο πριν την αποκαθήλωση, αναπόφευκτη και φυσική εξέλιξη για όλους τους αθλητές ο «Αίολος», αποδείχθηκε Έωλος... Ήταν μέσα Αυγούστου, λίγες ώρες πριν την εντυπωσιακή τελετή έναρξης των Αγώνων της Αθήνας, όταν ο Έωλος ενεπλάκη σε εκείνο το «ατύχημα» με τη μηχανή του, μαζί με τη συναθλήτριά του, και καταλήγοντας στο ΚΑΤ. Προσωπικά πιστεύω ότι είναι εξίσου προσοδοφόρα τα αποτελέσματα μιας αποτυχίας, αρκεί να καταφέρεις να κατανοήσεις ποια ήταν τα αίτια που σε οδήγησαν σε αυτή και να μπορέσεις να τα αντιμετωπίσεις ενόψει της επόμενης «μάχης». Σύμφωνοι, είναι πολύ πιο δύσκολη αυτή η διαδικασία, αφού μαζί με το αίσθημα της απογοήτευσης, πρέπει να διαχειριστείς και τα αποτελέσματα της διαδικασίας αναζήτησης των αιτίων, η οποία μπορεί κάλλιστα να καταλήξει σε σένα ή σε κάποιο από τα άτομα που εμπιστεύεσαι (ακόμα χειρότερο!), αλλά τελικά αυτή η δύναμη δεν είναι που ξεχωρίζει τους πρωταθλητές; Πέρα από τις φιλοσοφίες πάντως αναρωτιέμαι: μια που η άρνηση ελέγχου για φαρμακοδιέγερση αποτελεί τεκμήριο ενοχής για τις παγκόσμιες ομοσπονδίες, δε θα έπρεπε να αποτελεί το ίδιο για τις οικείες και να έχει σαν αποτέλεσμα την αποπομπή του οποιοδήποτε έωλου από τις δημόσιες θέσεις του, ειδικά σε συνδυασμό με ένα σκηνοθετημένο ατύχημα; Και πόση σχέση έχει το doping με τα ναρκωτικά, ώστε οι παραβάτες του νόμου να κατηγορούνται και για παράβαση του νόμου περί ναρκωτικών; Μήπως πρόκειται για χρήστες εξαρτημένους σε κάποια ουσία; Μάλλον για εξαρτημένους με τη δόξα και τις απολαβές πρόκειται, στην οποία περίπτωση όσοι τους προμηθεύουν με αυτές τις ουσίες θα πρέπει να αντιμετωπίζονται κι αυτοί σαν έμποροι ναρκωτικών! Τα πράγματα είναι μάλλον πιο απλά από όσο φαίνονται: χρησιμοποιώ αυτές τις ουσίες για να πετύχω επιδόσεις που δε θα πετύχαινα αλλιώς και να αποκομίσω πριμ, προνόμια και άλλες απολαβές που κανονικά δε δικαιούμαι. Πρόκειται για κοινή απάτη, και μάλιστα σε βαθμό κακουργήματος, αν λάβει κανείς υπόψη του τα πριμ που δίνονται για κάθε μετάλλιο.

Από σώμα, μια χαρά (λέμε τώρα) - με το πνεύμα, τι γίνεται;

Κατανοώ ότι οι κοινωνίες χρειάζονται πρότυπα, ανθρώπους κατά το δυνατόν άφθαρτους, που να μπορούν να μας εμπνεύσουν το συναίσθημα ότι «όλα είναι δυνατά» και που θα μας πάρουν από το χέρι για να περάσουμε τους σκοπέλους της καθημερινότητας. Όλοι χρειαζόμαστε τέτοιες φυσιογνωμίες, αυτούς που θα μας βγάλουν στους δρόμους για να πανηγυρίσουμε ή για να τους υποδεχτούμε, είτε μετά από μια επιτυχία, είτε σαν σωτήρες, όπως τότε, στη μεταπολίτευση. Κάποιον για τον οποίο να ρίξουμε τα τείχη, βρε αδερφέ, όπως παλιότερα - κάποιον όμως που να μη φανεί έωλος στα δύσκολα και να μην εξαργυρώσει το εφήμερο της επιτυχίας με μια μόνιμη και αβίαστη μετριότητα... Να δούμε αν μπορούμε να βρούμε κάτι τέτοιο δίπλα μας; Ας ξεκινήσουμε...

Μια που μιλάγαμε για αθλητισμό και «σώμα υγιές», ας συνεχίσουμε από εκεί. Τι σου λέει ένας αθλητής που έχει συμμετάσχει σε πέντε (5!) συνεχόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες και μάλιστα με ένα ομαδικό άθλημα, την υδατοσφαίριση; Πάντοτε διατηρώ υψηλότερο σεβασμό για τους αθλητές των ομαδικών αθλημάτων, γιατί σαν γρανάζια σε μια μηχανή, πρέπει να υποτάξουν το «εγώ» τους στο καλό της ομάδας - όταν, δε, καταφέρνουν να ξεχωρίσουν μέσα από ένα ισχυρό σύνολο, ο θαυμασμός είναι μεγαλύτερος. Και τι σημαίνει η συμμετοχή σε 5 Ολυμπιακούς Αγώνες (1984-2000); Απλά, ότι για τουλάχιστον είκοσι χρόνια βρίσκεσαι στην κορυφή των αθλητικών επιδόσεων, όχι σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο, αλλά παγκοσμίως. Συγκριτικά, ένα άλλο ιερό τέρας του ελληνικού αθλητισμού, ο «δράκος» Παναγιώτης Γιαννάκης, εμφανίστηκε στο διεθνές προσκήνιο στις αρχές της δεκαετίας του '80 και σταμάτησε να αγωνίζεται με την Εθνική ομάδα (αλλά και γενικά) το 1996, έχοντας συμμετάσχει μόνο στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα. Ο Γιώργος Μαυρωτάς λοιπόν, περί αυτού ο λόγος, κρατήθηκε στην κορυφή σε ένα άθλημα που απαιτεί το συνδυασμό αντοχής και δύναμης και, βέβαια, δεν επιτρέπει την ξεκούραση ή τις αλλαγές - φαντάζομαι έχεις δει το «ξύλο» που πέφτει στις πισίνες κατά τη διάρκεια ενός αγώνα υδατοσφαίρισης...

Και από πνεύμα, τι κάνουμε; Κατά τη διάρκεια της αθλητικής του σταδιοδρομίας, ο Μαυρωτάς αποφοίτησε από μια από τις πιο δύσκολες και απαιτητικές σχολές του Πολυτεχνείου, αυτή των Χημικών Μηχανικών. Εκτός από αυτό, προχώρησε τις σπουδές του και σε επίπεδο διδακτορικής διατριβής, την οποία παρουσίασε το 2000, χρονιά της τελευταίας του συμμετοχής σε Ολυμπιακούς Αγώνες, ενώ παράλληλα έκανε και οικογένεια - σε κάνει πραγματικά να πιστεύεις ότι για κάποιους ανθρώπους η ημέρα έχει 48 ώρες, κι 24 όπως για εμάς...

Σύμφωνα με τα παραπάνω παραδείγματα, ο Μαυρωτάς θα μπορούσε (και ίσως θα έπρεπε) να εμφανίζεται στην τηλεόραση τρεις φορές τη μέρα, πρωί, μεσημέρι, βράδι, κάτι σαν αντίδοτο στην καθημερινή μετριότητα. Γιατί ποιος από αυτούς που το κάνουν θα είχε δικαίωμα να εκφράζει γνώμη για τον αθλητισμό, τη φαρμακοδιέγερση, αλλά και τις σπουδές και την έρευνα; Αντί αυτού, ο Μαυρωτάς συνεχίζει τη δουλειά και την έρευνά του στο Πολυτεχνείο, κατέχοντας θέση λέκτορα, και φροντίζει το Λεωνίδα και τον Άρη, τους δυο του γιους, που χωρίς αμφιβολία τους προορίζει για συνεχιστές του στην ομάδα υδατοσφαίρισης στο Ναυτικό Όμιλο Βουλιαγμένης. Αυτή είναι λοιπόν η ενσάρκωση του «σεμνά και ταπεινά» που ακούγαμε πριν λίγα χρόνια, κι όχι από τον οποιονδήποτε, αλλά από έναν άνθρωπο που ανέβηκε στο μεταφορικό «Έβερεστ» όχι μια, αλλά δύο και τρεις φορές... Παρακαλώ, γρήγορα, ένα από τα αθλητικά περιοδικά να διανείμει γιγαντοαφίσα του Μαυρωτά και αυτή να τοιχοκολληθεί υποχρεωτικά σε όλα τα σχολεία και γυμναστήρια (για αρχή). Γιατί σε μια κοινωνία σαν τη δική μας, με θρυμματισμένο κοινωνικό ιστό και αντανακλαστικά ναρκωμένου ελέφαντα, δε μπορούμε να ξεκινήσουμε την όποια προσπάθεια για ανασυγκρότηση από τους «the best of us», αλλά μόνο αν ο καθένας από εμάς και όλοι μαζί συνολικά κάνουμε «the best of ourselves»...

Υ.Γ. Ξεκίνησα να σκέφτομαι αυτές τις γραμμές, όταν πρωτοείδα το διαφημιστικό της Δ.Ο.Ε., λίγες μέρες πριν την έναρξη των Ο.Α. του Πεκίνου. Τώρα που τις γράφω, οι ίδιοι άνθρωποι που κάποτε αποθέωναν τη «Φτερωτή Φανή», τώρα μιλούν επιτιμητικά για την «κυρία Χαλκιά». Δε βαριέσαι... easy come, easy go, που λένε και στο χωριό μου ή «φαρμακο-μαζώματα, ελεγχο-σκορπίσματα» για να παραφράσω την αντίστοιχη ελληνική έκφραση. Δε μπορώ όμως να μη σταθώ στο μετάλλιο της ομάδας της κωπηλασίας στο διπλό σκιφ ελαφρών βαρών, του Βασίλη Πολύμερου (για δεύτερη φορά μάλιστα) και του Δημήτρη Μούγιου, σε μια αποθέωση της σημειολογίας για ένα λαό που αναγκάζεται στην καθημερινότητά του να ...τραβάει κουπί, χειμώνα-καλοκαίρι. «Στον έβδομο ουρανό, αδέρφια!»