Πόλεμος και ατμοσφαιρική ρύπανση

 Ημερομηνία: Τετάρτη 14 Μάιος 2014
Συγγραφέας: Νίκος Μουστάκας

Εικόνα: Νίκος Μουστάκας
Pin It

United Nations Environment Programme - UNEPΑναμφίβολα, κάθε πόλεμος έχει εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις με κυριότερη τις ανθρώπινες απώλειες και δευτερευόντως τις υλικές καταστροφές. Ωστόσο σημαντικό τομέα διερεύνησης αποτελεί η μελέτη της αποτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, μετά από πολεμικές συγκρούσεις, έτσι ώστε να οργανώσουν οι υπεύθυνοι οργανισμοί ένα σχέδιο δράσης και αντιμετώπισης των προβλημάτων που ανακύπτουν και παρουσιάζουν τόσο βραχυπρόθεσμες όσο και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Οι σημαντικότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις προέρχονται από τους βομβαρδισμούς στρατηγικών στόχων ενός κράτους όπως διυλιστηρίων, ορυχείων, πετρελαιοπηγών, στρατιωτικών εγκαταστάσεων και αποθηκών πυρομαχικών, βιομηχανιών και αποθηκών αποθήκευσης χημικών, πλαστικών και άλλων προϊόντων.

Μετά το πέρας σημαντικών πολέμων, στην έδρα του ΟΗΕ συγκαλείται η ολομέλεια του Προγράμματος Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) με σκοπό τη σύνταξη αναφορών για τις συνέπειες των πολεμικών συγκρούσεων στο περιβάλλον και στην υγεία των πληθυσμών. Οι πολεμικές συγκτούσης συνήθως προκαλούν εκτεταμένη ραδιενεργή και χημική ρύπανση της ατμόσφαιρας όχι μόνο των πληγεισών περιοχών, αλλά και ολόκληρου του πλανήτη. Οι συνέπειες των σύγχρονων πολέμων δεν αφορούν μόνο στο περιβάλλον και στην υγεία αυτών που βιώνουν άμεσα τη σύγκρουση αλλά και των επόμενων γενεών που θα ζήσουν στην περιοχή που χτυπήθηκε από τον πόλεμο.

ΟΡΥΧΕΙΑ
Ο βομβαρδισμός των ορυχείων (μολύβδου, ψευδαργύρου, λιγνίτη, νικελίου, χαλκού κ.τ.λ.) αναπόφευκτα απορρίπτει στο περιβάλλον βαρέα μέταλλα και άλλες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται κατά τη διαδικασία εξόρυξης. Για παράδειγμα, ένα από τα προϊόντα της εκμετάλλευσης του χαλκού είναι το διοξείδιο του θείου, το οποίο είναι διαβρωτικό (αντιδρά με το νερό για την δημιουργία όξινης βροχής) και τοξικό και μπορεί να διαφύγει σε μεγάλες ποσότητες κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών στην ατμόσφαιρα. Το διοξείδιο του θείου είναι ένα δηλητηριώδες αέριο που προσβάλλει τους πνεύμονες, τα μάτια, το δέρμα καθώς και άλλα όργανα του ανθρώπινου σώματος.

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ
Οι ενεργειακές υποδομές μίας χώρας όπως είναι τα διυλιστήρια, οι πετρελαιοπηγές και οι αγωγοί μεταφοράς καυσίμων είναι αναπόφευκτα στόχοι βομβαρδισμών κατά τη διάρκεια των πολέμων. Η ανεξέλεγκτη καύση του πετρελαίου -είτε εξαιτίας της άμεσης καταστροφής των εγκαταστάσεων, είτε εξαιτίας των πυρκαγιών που ξεσπούν στις γύρω περιοχές-, οδηγεί στην εκπομπή πολυαρωματικών υδρογονανθράκων σε υψηλές συγκεντρώσεις, οι οποίοι λόγω της σκόνης του αέρα εγκλωβίζονται στα χαμηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας αυξάνοντας την έκθεση των ανθρώπων σε αυτά. Άλλες τοξικές ουσίες που εκλύονται είναι μεταξύ άλλων το μονομερές βινυλοχλωρίδιο, το διοξείδιο του θείου, το διοξείδιο και το μονοξείδιο του άνθρακα, η αιθάλη, ο μόλυβδος, το διοξείδιο του θείου, διάφορες πτητικές οργανικές ενώσεις (VOCs),τα οξείδια του αζώτου και βαρέα μέταλλα (κυρίως Βανάδιο, Αργίλιο, Σίδηρος και Ψευδάργυρος). Οι τοξικές αυτές ουσίες καλύπτουν φυτά και κτήρια και εισπνέονται από ανθρώπους και ζώα.

Οι φλεγόμενες πετρελαιοπηγές μπορούν να απελευθερώσουν σημαντικές ποσότητες άκαυτου πετρελαίου οι οποίες διαφεύγουν από την ζώνη πυρός και δημιουργούν μία βροχή πετρελαίου που διαβρέχει το έδαφος και σχηματίζονται λίμνες πετρελαίου μολύνοντας όχι μόνο την επιφάνεια αλλά και το υπέδαφος και κατ’ επέκταση τον υδροφόρο ορίζοντα. Η αύξηση της συγκέντρωσης των σωματιδίων και της πυκνότητας του καπνού μπορούν να έχουν σαν αποτέλεσμα την πτώση της θερμοκρασίας σε τοπικό επίπεδο. Για παράδειγμα η μέση θερμοκρασία στο Κουβέιτ και τη βόρεια Σαουδική Αραβία κατά τη διάρκεια του πολέμου του Κόλπου έπεσε περίπου 10 °C μεταξύ Φεβρουαρίου και Οκτωβρίου του 1991. Περίπου 250 km νότια και νοτιοδυτικά των πυρκαγιών ή μέση θερμοκρασία έπεσε 5-8 °C. Ακόμα και σε απόσταση 750 km καταγράφηκε μείωση της τάξης των 1-2 °C.

ΑΧΡΗΣΤΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ
Τα άχρηστα μέταλλα περιέχουν ένα μεγάλο εύρος επιβλαβών χημικών και συνεπώς οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας άχρηστων μετάλλων θεωρούνται παγκοσμίως σαν πηγές μόλυνσης μεγάλης κλίμακας. Τα άχρηστα μέταλλα της πολεμικής βιομηχανίας περιέχουν εκρηκτικά και υλικά που μπορούν να προκαλέσουν πυρκαγιές (πυρομαχικά), μεγάλη συγκέντρωση τοξικών χημικών, αμίαντο (από τα άρματα και τα λοιπά στρατιωτικά οχήματα), απεμπλουτισμένο ουράνιο από κατεστραμμένα άρματα και οχήματα κ.α..

ΑΛΛΟΙ ΡΥΠΟΙ
Ο βομβαρδισμός μονάδων παραγωγής λιπασμάτων μπορει να προκαλέσει την έκλύση μεγάλων ποσοτήτων αμμωνίας, υδρογονανθράκων και μονοξειδίου του αζώτου. Επίσης κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών παρατηρείται έλλειψη ηλεκτρισμού, καυσίμων και καυσόξυλων με αποτέλεσμα οι πολίτες να οδηγούνται στην καύση υλικών συσκευασίας, γεγονός που προκαλεί επικίνδυνες τοξικές αναθυμιάσεις.

Σε πολλούς σύγχρονους πολέμους (όπως του Κοσόβου) χρησιμοποιήθηκαν βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου. Εξακολουθεί να υφίσταται μεγάλη επιστημονική αβεβαιότητα σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του απεμπλουτισμένου ουρανίου, ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με τα υπόγεια ύδατα.

Οι αλογονομένοι υδρογονάνθρακες, χρησιμοποιούνται για τη μείωση του κινδύνου ανατίναξης των δεξαμενών καυσίμου των στρατιωτικών αεροσκαφών. Το φρέον είναι ένα γνωστό αέριο που συνδέεται άμεσα με το φαινόμενο του θερμοκηπίου και χρησιμοποιείται -μεταξύ άλλων- σαν πρόσθετο καυσίμου στα βομβαρδιστικά Stealth, για την μείωση των εκπομπών των σωματιδίων των καυσαερίων έτσι ώστε τα αεροσκάφη να μην μπορούν να ανιχνευθούν από τα εχθρικά ραντάρ.

Για τη παρασκευή εκρηκτικών χρησιμοποιούνται διάφορες τοξικές και διαβρωτικές χημικές ουσίες. Τέτοιες ουσίες είναι οι νιτρικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες, τα οξέα, ο υδράργυρος, σύμπλοκες ενώσεις του χρωμίου κ.α. Στη διαδικασία παρασκευής χρησιμοποιούνται ισχυρά οξέα, οργανικοί διαλύτες και μεγάλες ποσότητες νερού.

Οι κύριες επιπτώσεις των πολέμων πηγάζουν από την χρήση εξελιγμένων οπλικών συστημάτων αλλά και από τους στόχους των επιθέσεων. Εκτός της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, οι πολεμικές συγκρούσεις επηρεάζουν τόσο το έδαφος όσο και τα υπόγεια και επιφανειακά ύδατα. Γενικά, η ρύπανση της ατμόσφαιρας λόγω των πολέμων δεν επηρεάζει μόνο τις πληγείσες περιοχές αλλά και σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό περιοχές σε ολόκληρο τον πλανήτη. Είναι προφανές ότι κυρίως των απωλειών σε ανθρώπινες ζωές αλλά και εξαιτίας των σοβαρών επιπτώσεων στο περιβάλλον, ο πόλεμος θα πρέπει να αποτελεί το έσχατο μέσο επίλυσης διαφορών.