openscience

Στο πρώτο μέρος της συνέντευξης, ο Ευάγγελος Καϊμακάμης μίλησε στην Αναστασία Παππά για την εμπειρία του σαν υποψήφιο αστροναύτη της NASA. Στο δεύτερο μέρος, που ακολουθεί, η συζήτηση εντοπίζεται στην έρευνα γύρω από τις διαστημικές αποστολές, τις μελλοντικές προοπτικές, αλλά και τη θέση που μπορεί και πρέπει να έχει η Ελλάδα στον τομέα αυτό.

Αναστασία Παππά: Συχνά στα πλαίσια συζητήσεων για το αν αξίζει μια χώρα να επενδύει στη διαστημική έρευνα, προβάλλεται το επιχείρημα ότι θα πρέπει να λύσουμε τα προβλήματα του πλανήτη μας, πριν ασχοληθούμε με την εξερεύνηση του διαστήματος. Ποια είναι η γνώμη σας;

Ευάγγελος Καϊμακάμης: Είναι ένα κλασικό επιχείρημα και βέβαια τελείως λανθασμένο, γιατί η διαστημική εξερεύνηση είναι η κορωνίδα της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου, επομένως η προώθησή της έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη κάθε επιστήμης, τεχνολογίας και οργάνωσης με τελικό κερδισμένο τον άνθρωπο αλλά και τις χώρες που συμμετέχουν σε αυτήν. Μιλάμε για άμεσα οικονομικά οφέλη, ουσιαστική πρόοδο στις επιστήμες που έχουν να κάνουν με τον απλό πολίτη (όπως η ιατρική, η μηχανολογία, η επιστήμη των υπολογιστών και των επικοινωνιών κλπ) και δημιουργία πολλών θέσεων εργασίας. Ουσιαστικά η διαστημική προσπάθεια είναι η ατμομηχανή στο τρένο της προόδου και αν θέλουμε το ταξίδι μας στη γη να είναι απροβλημάτιστο θα πρέπει να την τροφοδοτούμε συνεχώς και με χαρά. Αυτά που είναι τροχοπέδη στο ταξίδι μας δεν είναι τα διαστημικά προγράμματα, αλλά τα χρήματα που ξοδεύονται σε όπλα και σε άντληση πηγών ενέργειας μη φιλικών προς το περιβάλλον.

ΑΠ: Είστε γιατρός. Έχει ωφελήσει η διαστημική έρευνα την επιστήμη σας;

ΕΚ: Βέβαια! Η ιατρική είναι από τις επιστήμες που έχει κερδίσει απλόχερα από την έρευνα αυτή. Έτσι, η έρευνα γύρω από παθήσεις όπως η οστεοπόρωση έχει βασιστεί στη διαστημική έρευνα, τόσο σε σχέση με τους μηχανισμούς εμφάνισης της νόσου όσο και με τις τεχνικές και τεχνολογίες διάγνωσής της. Επίσης η ψυχιατρική, η ιατρική του ύπνου, οι εφαρμογές τηλεϊατρικής και τηλεδιάγνωσης και η ανθρώπινη φυσιολογία είναι τομείς που ωφελήθηκαν ιδιαίτερα από τις επανδρωμένες διαστημικές πτήσεις. Τέλος, η διαστημική έρευνα έχει τελειοποιήσει πάρα πολλές συσκευές καταγραφής και διάγνωσης ανθρώπινων βιοπαραμέτρων και παθήσεων.

ΑΠ: Πως βλέπετε το μέλλον της Διαστημικής έρευνας;

ΕΚ: Δυστυχώς το ορατό μέλλον δεν κρύβει ιδιαίτερες εκπλήξεις, αφού η οικονομική συγκυρία και η έλλειψη βούλησης από τις σύγχρονες κοινωνίες καθιστούν όνειρα για διαπλανητική εξερεύνηση τελείως εξωπραγματικά. Έτσι για τα επόμενα χρόνια ο άνθρωπος θα παραμείνει σε τροχιά γύρω από τη γη σε διαστημικούς σταθμούς που λογικά θα παραμείνουν προϊόντα διεθνών συνεργασιών και θα εξακολουθήσει να μελετά τις επιδράσεις αυτής της παραμονής στον οργανισμό του. Μόνο μετά από ριζικές οργανωτικές και οικονομικές αλλαγές θα κατορθώσουμε να επισκεφτούμε επανδρωμένα άλλους πλανήτες, ακόμα και την κοντινή μας Σελήνη. Από την άλλη, εξελιγμένες μη επανδρωμένες διαστημοσυσκευές θα εξακολουθήσουν να εξερευνούν με επιτυχία το ηλιακό μας σύστημα και όχι μόνο.

Αστάθμητοι παράγοντες σε αυτές τις προβλέψεις ίσως είναι οι αναδυόμενες διαστημικές χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Ιαπωνία, το Ιράν κ.ά., καθώς και η διαφαινόμενη ανάπτυξη του διαστημικού τουρισμού, που τώρα βρίσκεται στα σπάργανα.

ΑΠ: Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος έχει θέσει ως στόχο επανδρωμένες αποστολές στον Άρη στα επόμενα 30 χρόνια. Είναι αυτό εφικτό;

ΕΚ: Όπως σας είπα ήδη, σήμερα είναι πολύ δύσκολο να μιλάμε για πιθανότητες πραγματοποίησης τέτοιου εγχειρήματος στο κοντινό μέλλον, κυρίως λόγω της ελλιπούς χρηματοδότησης και της έλλειψης αποφασιστικότητας για το δύσκολο αυτό στόχο. Από την άλλη, η Ευρώπη έχει τις δυνατότητες να αποτελέσει πολύ πιο σημαντικό παίκτη στο χώρο του διαστήματος στο προσεχές μέλλον, με εντονότερη συμμετοχή στο πρόγραμμα του Διεθνή Διαστημικού Σταθμού (ISS), την εξέλιξη επανδρωμένου φορέα διαστημικής μετάβασης με βάση το φορτηγό σκάφος ATV που έχει αναπτύξει, και απόσπαση της μερίδας του λέοντος στις εκτοξεύσεις φορτίων σε τροχιά με τους πυραυλικούς της φορείς. Το κατά πόσο αυτές οι δυνατότητες θα οδηγήσουν σε συμμετοχή (σε συνεργασία με άλλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ-Ρωσία) σε μελλοντική αποστολή στον Άρη είναι θέμα καθαρά πολιτικών αποφάσεων των πολυάριθμων κρατών-μελών της.

ΑΠ: Υπάρχει η πολιτική βούληση για αυτό;

Οι απόψεις πάνω σε αυτό το θέμα διίστανται. Η παρούσα συγκυρία δεν ευνοεί ασφαλείς μακροπρόθεσμες προβλέψεις, ωστόσο νομίζω πως η Ευρώπη επί του παρόντος δείχνει να θέλει αλλά να …μην το παίρνει απόφαση! Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν χώρες μέλη πολλών δυνατοτήτων, ταχυτήτων και διαφορετικών προτεραιοτήτων στους τομείς της διαστημικής εξερεύνησης που θεωρούν ότι πρέπει να διοχετεύσουν κονδύλια και εργατοώρες. Πάντως η πρόσφατη πρόσληψη 6 (αντί για 4 που είχε προκηρυχτεί) ευρωπαίων αστροναυτών μόνο βήμα προς την αισιόδοξη προοπτική μπορεί να χαρακτηριστεί, ενώ και στην τελευταία σύνοδο των υπουργών των κρατών του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕΟΔ), εδραιώθηκε η πίστη του οργανισμού στο μέλλον των επανδρωμένων πτήσεων στο διάστημα.

ΑΠ: Η χώρα μας είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος από το 2005. Έχει η Ελλάδα τις απαραίτητες δομές για να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που δημιουργεί η συμμετοχή μας στον Οργανισμό;

ΕΚ: Η χώρα μας δεν έχει συνειδητοποιήσει πλήρως τις τεράστιες δυνατότητες που έχει αποκτήσει από τη συμμετοχή της στον Οργανισμό. Δεν υπάρχει σωστή κρατική οργάνωση από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας που είναι υπεύθυνη για τη συμμετοχή μας αυτή, δεν υπάρχει η κατάλληλη διάχυση της ενημέρωσης και τα ελληνικά πανεπιστήμια ή οι βιομηχανίες είναι σχετικά αδρανή, παρά τις ορισμένες φωτεινές εξαιρέσεις. Το έμψυχο επιστημονικό δυναμικό υπάρχει και τα οφέλη από μια πλήρη εμπλοκή μας στο μέλλον της ευρωπαϊκής διαστημικής ενασχόλησης είναι ανυπολόγιστα για την τοπική οικονομία και ευημερία. Πρέπει όμως να γίνει καλύτερος συντονισμός πανελλαδικά και καλύτερη προσέγγιση των νέων επιστημόνων που ενδιαφέρονται για το διάστημα και μάλιστα άμεσα, καθώς τα χρονικά περιθώρια στενεύουν επικίνδυνα και θα φτάσουμε (για ακόμη μια φορά) να τρέχουμε οριακά για να μη μιλάμε για τη μεγάλη χαμένη ευκαιρία… Και οι τομείς της επιστήμης και τεχνολογίας που μπορούν να ωφεληθούν από την ΕSA είναι αναρίθμητοι: Πληροφορική, Φυσική, Χημεία, Ιατρική, Μηχανολογία, Ηλεκτρολογία, Μαθηματικά, Αστρονομία, Νομική, Βιολογία, για να αναφέρω μόνο μερικές. Προτρέπω όποιον έχει έστω και μικρό ενδιαφέρον για τα θέματα του Διαστήματος να επισκεφτεί την ενημερωμένη ιστοσελίδα του ΕΟΔ στο διαδίκτυο για να δει τις ευκαιρίες που υπάρχουν.