openscience

Κι εκεί που κάθεσαι ωραία και καλά, μπαίνει ένα αεράκι από ένα ανοιχτό παράθυρο και σε χαϊδεύει. Το σώμα σου απαντάει «ανατριχιάζοντας». Νιώθεις αναδεύσεις στο δέρμα σου και βλέπεις μικρά στρογγυλά εξογκώματα να εμφανίζονται. Μετά από κάποια ώρα φεύγουν, ιδίως αν κλείσεις το παράθυρο ή αλλάξεις θέση ώστε να μη σε «πιάνει» το ρεύμα (του αέρα το ρεύμα, βέβαια, όχι το ηλεκτρικό, αυτό είναι από άλλο ανέκδοτο!). Τι είναι, λοιπόν, το ανατρίχιασμα; Το λέει η ίδια η λέξη: ανατρίχιασμα είναι το ανασήκωμα των τριχών.

Οι τρίχες καλύπτουν όλη την επιφάνεια του δέρματός μας, εκτός από τις παλάμες, τα πέλματα και τα χείλια μας. Η τρίχα αποτελείται από τη ρίζα, που είναι αγκυροβολημένη μέσα στο δέρμα, και από το στέλεχος, που αναδύεται από το δέρμα και καταλήγει ελεύθερο. Για κάθε τρίχα υπάρχει ένας μυς, ο ανελκτήρας μυς της τρίχας.

Όταν χαμηλώνει η θερμοκρασία στο περιβάλλον μας, ο εγκέφαλος στέλνει διάφορα μηνύματα σε διάφορα όργανα, ώστε να ληφθούν μέτρα για να μην ελαττωθεί η θερμοκρασία του σώματός μας. Ένα από αυτά τα μέτρα είναι η συστολή των ανελκτήρων μυών, που έχει ως αποτέλεσμα την ανόρθωση των τριχών σε κατακόρυφη θέση.

Το ερώτημα είναι: και τι κερδίζουμε που μας «σηκώνεται η τρίχα»; Δυστυχώς, τίποτα. Ο άνθρωπος ανακάλυψε κάποια στιγμή ότι προστατεύονταν από το κρύο τυλίγοντας το σώμα του με διάφορα υλικά, οπότε το πυκνό τρίχωμα σταμάτησε να του είναι απαραίτητο. Από γενιά σε γενιά το τρίχωμα αραίωνε με αποτέλεσμα σήμερα κανένας άνθρωπος να μην έχει αρκετό τρίχωμα ώστε να μην κρυώνει τις περισσότερες μέρες του χρόνου, αν κυκλοφορήσει γυμνός. (Φυσικά υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους οποίους δεν κυκλοφορούμε πλέον γυμνοί, εκείνοι που έχουν σχέση με τη δημόσια αιδώ και την επίσκεψη που θα μας κάνουν οι αστυνομικοί αν την προσβάλλουμε!)

Όταν είχαμε αρκετό τρίχωμα, το ανατρίχιασμα δούλευε ως εξής: οι ανασηκωμένες τρίχες παγίδευαν ένα στρώμα αέρα, το οποίο δεν επέτρεπε στον παραπέρα αέρα να πλησιάσει το δέρμα, δρούσε δηλαδή ως θερμομονωτικό. Σε μας πλέον δεν προσφέρει τίποτα αυτός ο μηχανισμός, στα ζώα, όμως, εξακολουθεί να λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία.

Βλέπετε τη διαφορά: οι πολλές τρίχες ακινητοποιούν ένα στρώμα του αέρα, ενώ οι λίγες δεν τα καταφέρνουν.

Δε γίνεται, βέβαια, να μην αναφέρουμε και το άλλης αιτιολογίας ανατρίχιασμα, αυτό που συμβαίνει όταν βλέπουμε ένα θρίλερ ή όταν νιώθουμε δέος. Αυτό που γίνεται σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι η ψυχολογική μας ένταση δημιουργεί στα ζωτικά μας όργανα (καρδιά, εγκέφαλος κλπ) μεγαλύτερες απαιτήσεις σε οξυγόνο. Σε απάντηση, αυξάνεται η αιμάτωση αυτών των οργάνων εις βάρους της αιμάτωσης του δέρματος, που είναι δευτερεύουσας σημασίας. Λιγότερο αίμα σημαίνει λιγότερη θερμότητα. Έτσι, όταν βρισκόμαστε σε συναισθηματική φόρτιση είναι σα να μας τοποθετούν ξαφνικά σε κρύο, οπότε οι τρίχες μας αντιδρούν ανάλογα, αν και, όπως εξηγήσαμε, μάταια!