openscience

«Κρύα χέρια, ζεστή καρδιά». Αυτό λέμε για να παρηγορηθούμε όταν τα χέρια μας δε λένε να ζεσταθούνε με τίποτα. Οι γυναίκες ειδικά το αντιμετωπίζουμε πιο συχνά αυτό το πρόβλημα. Οι άντρες συνήθως έχουν πολύ ζεστά χέρια ανεξαρτήτως καιρού. Άρα, σύμφωνα με το ρητό, δεν είναι περίεργο που οι άντρες είναι τόσο άκαρδοι! Ε, τέλος πάντων... στο θέμα μας.

Έχω, λοιπόν, μεγάλο πρόβλημα με τα χέρια μου. Με την παραμικρή ψύχρα, τα χέρια μου παγώνουν, ακόμα κι αν φοράω γάντια, ακόμα κι αν είμαι ντυμένη σαν το κρεμμύδι. Δε μου έκανε καμία εντύπωση, επομένως, όταν μια μέρα περπατούσα στο κρύο και τα χέρια μου είχαν παγώσει. Κάποια στιγμή, όμως, αντιλήφθηκα ότι μπορεί τα χέρια μου να ήταν εντελώς παγωμένα, αλλά δεν ένιωθα καθόλου τους δυο δείκτες μου. Όταν λέω καθόλου, εννοώ καθόλου. Ήταν σαν να μου τους είχαν κολλήσει στο υπόλοιπο χέρι μου και δεν υπήρχε τίποτα άλλο εκτός από κόλλα στο ενδιάμεσο. Παραξενεύτηκα, αλλά δεν τολμούσα να βγάλω τα γάντια και να παγώσω κι άλλο τα χέρια μου. Όταν επέστρεψα στη ζέστη του σπιτιού μου, έβγαλα τα γάντια και ομολογώ ότι τρόμαξα λιγάκι με αυτό που αντίκρισα. Οι δείκτες μου ήταν άσπροι! Όχι λίγο χλωμοί. Ήταν κάτασπροι! Βλέπετε άλλωστε τις φωτογραφίες που τράβηξα.

Άρχισα να τρίβω τα δάχτυλά μου, να τα φυσάω, τα κράτησα κάτω από ζεστό νερό, αλλά τίποτα. Οι δείκτες μου την είχαν καταβρεί με τη χρωματική τους αλλαγή. Εκνευρισμένη, λοιπόν, σταμάτησα να ασχολούμαι. Μετά από αρκετή ώρα, άρχισα να νιώθω επιτέλους κάτι στα δάχτυλά μου: ήταν κάτι σα μούδιασμα που εξαπλώνονταν από τις βάσεις προς τις άκρες. Περίεργη για το τι χρώμα θα δω αυτή τη φορά, κοίταξα και πάλι τα δάχτυλά μου. Θα έπρεπε να ήμουν ευχαριστημένη που δεν ήταν πια άσπρα, αλλά δεν ήμουν σίγουρη ότι η αλλαγή ήταν προς το καλύτερο. Τα δάχτυλά μου τώρα ήταν μπλε! Δυστυχώς, δεν απαθανάτισα αυτό το χρώμα για να δείτε με τα μάτια σας για τι μπλε μιλάμε. (Αν κοιτάξετε, πάντως, προσεκτικά τις φωτογραφίες, η βάση του δαχτύλου μου έχει γίνει από άσπρη μωβ.) Το ελαφρύ μούδιασμα άρχισε να μετατρέπεται σε τσιμπήματα, πρώτα μικρά και διάσπαρτα κι έπειτα έντονα και σχεδόν σε όλη την επιφάνεια του δέματος. Επιπλέον, ένιωθα το δέρμα μου να ζεσταίνεται σαν να καίγονταν από μέσα. Και μπροστά στα μάτια μου το μπλε υποχώρησε, δίνοντας τη θέση του σε ένα έντονο κόκκινο. Μπορεί να ήταν ένα κόκκινο που θα έκανε μερικά εγκαύματα να σκάσουν από τη ζήλια τους, αλλά τουλάχιστον ήταν πιο οικείο χρώμα σε σχέση με το άσπρο και το μπλε. Μετά από αυτό, προς μεγάλη μου ευχαρίστηση, τα δάχτυλά μου επέστρεψαν επιτέλους στο συνηθισμένο τους χρώμα.

Αυτό το... τρικολόρε των δαχτύλων ονομάζεται φαινόμενο Raynaud (Ρεϊνό). Αυτό που συμβαίνει είναι ότι τα αγγεία των δακτύλων απαντάνε στο κρύο με πολύ πιο έντονη σύσπαση από ό,τι χρειάζεται, με αποτέλεσμα να φτάνει πολύ λίγο αίμα στο δέρμα. Έτσι τα δάχτυλα παίρνουν άσπρο χρώμα. Λόγω της παρατεταμένης τοπικής έλλειψης σε οξυγόνο που ακολουθεί, τα δάχτυλα γίνονται μπλε (κυάνωση). Κατόπιν, λήγει ο σπασμός των αγγείων και αποκαθίσταται απότομα η κυκλοφορία, με αποτέλεσμα τα δάχτυλα να γίνουν κόκκινα πριν επιστρέψουν στο φυσιολογικό. Δεν έχει βρεθεί ακόμα ποιος μηχανισμός κάνει τα αγγεία να συμπεριφέρονται έτσι υστερικά.

Το φαινόμενο Raynaud ταξινομείται σε πρωτοπαθές (νόσος Raynaud) και δευτεροπαθές (σύνδρομο Raynaud). Το πρωτοπαθές είναι συχνότερο σε νέες γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας (15-40 ετών) και δεν αποτελεί εκδήλωση κάποιας υποκείμενης νόσου. Η προσβολή των δαχτύλων είναι συμμετρική, σπάνια υπάρχουν δερματικές βλάβες λόγω της ελαττωμένης αιμάτωσης και συμβαίνει σχεδόν πάντα στο κρύο. Όταν κάποιος το παθαίνει για πολλά χρόνια, το πιο πιθανό είναι να είναι σε αυτήν την κατηγορία. Το δευτεροπαθές Raynaud είναι συχνότερο στους άντρες. Προσβάλλει συνήθως ασύμμετρα τα δάχτυλα, είναι συχνές οι δερματικές βλάβες λόγω της κακής αιματώσεως και σπάνια προκαλείται από το κρύο (συμβαίνει ανεξαρτήτως θερμοκρασίας). Σε αυτήν την περίπτωση αποτελεί εκδήλωση κάποιας νόσου του συνδετικού ιστού (σκληρόδερμα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος κλπ), κάποιας αγγειακής νόσου (αθηροσκλήρυνση κλπ) και διαφόρων άλλων καταστάσεων.

Τις περισσότερες φορές, πάντως, το μόνο που κάνει είναι να μας εκνευρίζει!