openscience

Η αρχέτυπη χίμαιρα γεννήθηκε στον χώρο της μυθολογίας· ένα τέρας με τρία κεφάλια, λιονταριού, φιδιού και κατσίκας, σε σώμα λιονταριού. Άλλες γνωστές ημι-ανθρώπινες χίμαιρες που καταγράφηκαν στην παγκόσμια μυθολογία είναι ο μινώταυρος, ο κένταυρος, η γοργόνα, ο λυκάνθρωπος, κλπ.

Ορίζοντάς το με απλά λόγια, μια χίμαιρα είναι ένα πλάσμα χωρίς γενετική ομοιογένεια. Υπάρχουν χίμαιρες στη φύση? Η απάντηση είναι ναι. Δημιουργούνται συνήθως με την τυχαία σύντηξη γονιμοποιημένων ωαρίων ή την εισαγωγή έξτρα γενετικού υλικού σε ήδη γονιμοποιημένο ωάριο (ζυγωτό). Με μια απλοϊκή, μαθηματικοποιημένη διατύπωση θα το περιγράφαμε ως εξής: γονιμοποιημένο ωάριο με DNA α + γονιμοποιημένο ωάριο με DNA β = άτομο με DNA α και β σε διαφορετικά μέρη του σώματός του. Μπορεί να είναι κανείς χίμαιρα χωρίς να το γνωρίζει? Και πάλι η απάντηση είναι ναι. Πρόκειται για το φαινόμενο του μικροχιμαιρισμού, που διαπιστώνεται έπειτα από γενετικές εξετάσεις. Ως επί το πλείστον, οι άνθρωποι με διαφορετικό DNA σε διάφορα σημεία του σώματός τους δεν φέρουν κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Ωστόσο, το διαφορετικό χρώμα της ίριδας σε κάθε μάτι ή η αξεπέραστη αδυναμία τους να τεκνοποιήσουν, μπορεί να αποτελούν σοβαρές ενδείξεις..

Τι συμβαίνει στα εργαστήρια: οι επιστήμονες έχουν λόγους εδώ και πολλά χρόνια να δημιουργούν χίμαιρες, είτε του ίδιου τύπου οργανισμών, όπως είπαμε ότι συμβαίνει φυσιολογικά για παράδειγμα στους ανθρώπους, είτε τις λεγόμενες δια-ειδικές χίμαιρες, ‘αναμειγνύοντας' δηλαδή τα είδη των ζώων. Συνήθεις τέτοιες προσμείξεις αφορούν πρόβατο με κατσίκα, ποντικό με αρουραίο κτλ. Αυτά τα πειράματα γίνονταν κυρίως στον τομέα της εμβρυολογίας για την εξαγωγή πολύτιμων γνώσεων, που σχετίζονταν με την ανάπτυξη των εμβρύων, αλλά και για τη μελέτη ασθενειών, την εξεύρεση φαρμάκων..

Τελευταία νέα: μέσα στο 2007 γεννήθηκε το πρώτο χιμαιρικό πρόβατο. Έχει 85% γενετικό υλικό προβάτου και 15% ανθρώπου. Προέκυψε όταν σε γονιμοποιημένο ωάριο προβάτου εισήγαγαν πολυδύναμα ανθρώπινα κύτταρα (βλαστοκύτταρα) μυελού των οστών δότη, ώστε το ζώο να αναπτύξει ιστοσυμβατά εσωτερικά όργανα προς μεταμόσχευση. Πρόκειται για την πρακτική της ξενο-μεταμόσχευσης. Κάτι άλλο που επιδιώκουν οι επιστήμονες σήμερα για να προωθήσουν την έρευνα με την ανθρώπινη θεραπευτική κλωνοποίηση στο Ηνωμένο Βασίλειο, είναι να δημιουργήσουν έμβρυα με ανθρώπινο γενετικό υλικό και απύρηνα ωάρια αγελάδας. Αυτό γίνεται εξαιτίας της έλλειψης ανθρώπινων ωαρίων για πειράματα, αφού είναι επώδυνο κι ενίοτε επικίνδυνο για τις γυναίκες να δωρίζουν τα ωάριά τους για έρευνα.

Ο διάλογος στον τομέα της βιοηθικής εξετάζει από κοινού με τις θεμιτές -κατά την πλειονότητα των εμπλεκομένων μερών- επιδιώξεις των επιστημόνων και τα όρια της δράσης τους. Σε κάθε περίπτωση συμφωνείται πως δεν επιτρέπεται να επηρεαστεί η ‘σπερματική καταγωγή' -να μην ζευγαρώνουν, δηλαδή, χιμαιρικά ζώα που παράγουν ανθρώπινα ωάρια και σπερματοζωάρια. Δύσκολα θα αρέσκονταν κάποιος να προέκυπτε από την πρόσμειξη γαμετών ποντικού ή χιμπατζή. Πιθανότατα, όμως, να μην αρνούνταν -έστω ως τελευταία λύση- μόσχευμα ιστοσυμβατής καρδιάς προβάτου για τον ίδιο ή ένα αγαπημένο του πρόσωπο. Ευρύτερη ομοφωνία συναντά και η πρόταση να μην αναπτυχθεί ανθρώπινος εγκέφαλος σε ζώα. Η συζήτηση είναι τεράστια και οι αντιρρήσεις προφανείς. Αντίστροφα, η ανάπτυξη στον άνθρωπο μελών άλλου είδους που πρέπει να ελέγχονται από τον εγκέφαλο για να είναι λειτουργικά, εμπίπτει στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης περί ‘βελτίωσης ή αλλοίωσης' του είδους. Σε μία πρώτη, απλοϊκή διερεύνηση, συγκρίνονται τα οφέλη με το κόστος από τη χρήση της όποιας βιοτεχνολογικής εφεύρεσης και θεραπείας. Στη συνέχεια, ο διάλογος ‘εμπλουτίζεται με την παράθεση και κριτική ερμηνεία κοινωνικών, φιλοσοφικών, θεολογικών κα προσεγγίσεων ανά την υφήλιο.

Εν κατακλείδι, δια-ειδικές, όπως τις είπαμε, χίμαιρες-τέρατα, δεν υπάρχουν στη φύση κι αν υπήρξαν δεν το γνωρίζουμε. Σίγουρα, όμως, η ετερογενής τους σύσταση δεν τις βοήθησε να επιβιώσουν κι αυτό είναι μια βιολογική αλήθεια που πάνω από όλους τη γνωρίζουν οι επιστήμονες. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, λοιπόν, δεν προσπαθούν -και δεν πρέπει- να ανατρέψουν τη φυσική ισορροπία, παρά μόνο να προτείνουν λύσεις σε δεδομένα προβλήματα. Δεν θέλουν δηλαδή να κυνηγήσουν χίμαιρες...