openscience

Η προηγούμενη εβδομάδα δεν ήταν καλή για την επιστημονική έρευνα. Μια απλή αναγγελία συνέντευξης τύπου για την ανακοίνωση σημαντικών αποτελεσμάτων ανέδειξε για άλλη μια φορά την ανικανότητα των Ελληνικών ΜΜΕ να διαχειριστούν σημαντικότατες επιστημονικές ανακαλύψεις αλλά και τη μη ετοιμότητα μεγάλων ερευνητικών δομών όπως η ΝΑΣΑ να αντισταθούν στην παραπληροφόρηση.

Την προηγούμενη Πέμπτη η υφήλιος ανέμενε ανακοίνωση από τη ΝΑΣΑ για την ανακάλυψη εξωγήινης ζωής. Για το πως όμως η αναγγελία της ανακοίνωσης ενός πολύ σημαντικού ερευνητικού αποτελέσματος έφτασε να μεταμορφωθεί σε προσμονή ανακοίνωσης εξωγήινης ζωής μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο του αστροβιολόγου Lewis Dartnell που δημοσιεύτηκε στην Guardian.

Στη χώρα μας τώρα χωρίς καν μια προσεκτική ανάγνωση της αρχικής αναγγελίας και χωρίς βεβαίως τη γνωμάτευση από έναν ειδικό, τα Ελληνικά μέσα επιδόθηκαν για άλλη μια φορά σε έναν αγώνα εντυπωσιασμού και παραπληροφόρησης. Την προηγούμενη Πέμπτη λοιπόν, και αφού ήδη η κατάσταση είχε ξεφύγει από τον έλεγχο της ΝΑΣΑ και η μπλογκόσφαιρα είχε δημιουργήσει ένα κλίμα υπερβολικά μεγάλων προσδοκιών, επέλεξα να δω αρκετή τηλεόραση για να καταγράψω πως θα παρουσιάζονταν τα πράγματα.

Η περιπέτεια μου ξεκίνησε από το πρωί, όπου πάσης φύσεως εκπομπές έκαναν αναφορές στην ανακάλυψη εξωγήινης ζωής με κάποιους μάλιστα να μιλούν αστειευόμενοι για πράσινα ανθρωπάκια. Μερικές εκπομπές (ακόμα αναφέρομαι στα πρωινά και μεσημεριανά προγράμματα) είχαν και συνδέσεις με ειδικούς. Το κλίμα είχε ήδη δημιουργηθεί.

Αν κάτι μου έμεινε από αυτή τη διαδικασία είναι τα αποχαυνωμένα πρόσωπα των παρουσιαστών/συντελεστών των εκπομπών όταν «οι ειδικοί» εξηγούσαν χωρίς και οι ίδιοι βέβαια να γνωρίζουν σε βάθος ούτε την έρευνα ούτε τα αποτελέσματά της.

Και φθάνουμε στα βραδινά δελτία ειδήσεων και εδώ θα ασχοληθώ με το αγαπημένο μου Σκαι, το οποίο ενώ σε άλλους επιστημονικούς τομείς όπως η ιατρική ή το περιβάλλον έχει καλά στελεχωμένη ομάδα, η αντιμετώπιση της συγκεκριμένης είδησης με απογοήτευσε. Παρόλο λοιπόν που όταν προέβαλλαν το θέμα είχε ήδη γίνει η επίσημη ανακοίνωση, ούτε και εκείνοι ξέφυγαν από την παγίδα της εξωγήινης ζωής και έδωσαν περισσότερο χώρο σε αυτό το κομμάτι χωρίς να αγγίξουν την ουσία της συγκεκριμένης επιστημονικής εργασίας. Διότι αν και τα αποτελέσματα της έρευνας έχουν κάποια επίπτωση στις προσπάθειες για την αναζήτηση εξωγήινης ζωής και ιδιαίτερα σε περιοχές που ήδη αναζητούνται τέτοιες ενδείξεις, όπως για παράδειγμα στον Τιτάνα, πρόκειται ουσιαστικά για μια ανακάλυψη με μεγάλη αξία στη βιολογία και στην κατανόηση του τι είναι ζωή και πως και γιατί αυτή δημιουργείται. Και εδώ βρίσκεται και ένα άλλο μεγάλο λάθος που έκαναν όλοι όσοι ασχολήθηκαν με αυτό το θέμα. Παρασυρόμενοι από την ιντερνετική φρενίτιδα προσκάλεσαν ως ειδικούς αστρονόμους και όχι βιολόγους και αστροβιολόγους. Εκ των πραγμάτων λοιπόν αρκετοί από αυτούς τους ειδικούς δεν ήταν σε θέση να μιλήσουν ουσιαστικά για την αξία της ανακάλυψης. Το Σκάι κατάφερε μάλιστα να συγκεντρώσει τρεις ειδικούς στην αστρονομία στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων, δε βρήκε χώρο όμως για έναν/μια πραγματικά ειδικό στο συγκεκριμένο ερευνητικό πεδίο.

Τι συμπεραίνουμε λοιπόν από όλη αυτή την υπερβολή; Καταρχάς φάνηκε για άλλη μια φορά ότι τα Ελληνικά ΜΜΕ δε μπορούν να χειριστούν με αξιοπιστία ένα μεγάλο επιστημονικό θέμα. Δε σας λέω βέβαια κάτι καινούργιο όπως αποδεικνύει για παράδειγμα και ο παροξυσμός για τις κατά καιρούς απειλές από πανδημίες που προκαλούν διαφόρων ειδών γρίπες. Και για αυτό δε φταίει μόνο ότι τα ΜΜΕ κυνηγούν τον εντυπωσιασμό και την κινδυνολογία, αλλά και ότι έχουν επιλέξει να μην διαθέτουν στελέχη ή/και δημοσιογράφους ή/και να αναπτύξουν δίκτυα συμβούλων (ακόμα και σε εθελοντική βάση) που να τους υποστηρίξουν στην διαχείριση τέτοιων θεμάτων.

Πέρα από αυτό όμως τι έμεινε; Η αίσθηση είναι ότι η επιστήμη για άλλη μια φορά απογοήτευσε τον κόσμο. Εκεί που όλοι περίμεναν να σκάσει μια επιστημονική βόμβα, κάτι που θα συζητούσαμε για μέρες και εβδομάδες και που θα μας έβγαζε από το γκρίζο των ημερών μας, ακούσαμε απλώς ότι ανακαλύφθηκε μια μορφή ζωής που στηρίζεται σε αρσενικό. Την Πέμπτη 2 Δεκεμβρίου κανείς δεν ενημέρωσε το κοινό για την πραγματική αξία αυτού του ερευνητικού αποτελέσματος. Και το ευρύ κοινό δικαιολογημένα κατηγορεί τη ΝΑΣΑ και τους ερευνητές ότι τους κορόιδεψαν. Αυτές τις μέρες μίλησα με αρκετούς και είδα και η ίδια αυτή την απογοήτευση. Σε μια χώρα που δεν αναγνωρίζεται η αξία της επιστήμης και σε μια συγκυρία όπου η έρευνα υποχρηματοδοτείται ακόμα περισσότερο, το μόνο που δε χρειαζόμαστε είναι κατασκευασμένες (σκόπιμα ή λόγω ανικανότητας) επιστημονικές φούσκες.