openscience

Για όσους παρακολουθούν τις διεθνείς εκπαιδευτικές εξελίξεις των τελευταίων χρόνων είναι φανερό ότι τα ανοικτά διαδικτυακά μαθήματα –τα περίφημα MOOCs (Massive Open Online Courses)– θα είναι ένας βασικός παράγοντας στη διαμόρφωση του νέου χάρτη της παγκόσμιας εκπαίδευσης στα χρόνια που έρχονται. Στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (ΠΕΚ) πιστεύουμε ότι η χώρα μας δεν επιτρέπεται να μείνει έξω απ’ αυτές τις εξελίξεις και αποφασίσαμε –στο μέτρο των δικών μας μικρών δυνάμεων– να κάνουμε κάτι γι’ αυτό. Προχωρήσαμε στην ίδρυση του Κέντρου Ανοικτών Διαδικτυακών Μαθημάτων-Mathesis. Ενός νέου τμήματος των ΠΕΚ που φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως μια εθνική εστία διαδικτυακών μαθημάτων βασισμένη στα διεθνή πρότυπα ποιότητας. Και με διδάσκοντες καταξιωμένους πανεπιστημιακούς δασκάλους απ’ όλα τα ΑΕΙ της χώρας και του εξωτερικού.

Ακολουθώντας τις διεθνείς τεχνικές προδιαγραφές, τα μαθήματά μας βιντεοσκοπούνται στο στούντιο του Mathesis στο Ηράκλειο (και σύντομα στην Αθήνα) και προσφέρονται μέσω της εξελληνισμένης εκδοχής της πλατφόρμας OpenEdX που χρησιμοποιούν για τα διαδικτυακά τους μαθήματα το Harvard και το MIT. Σύμφωνα επίσης με τις διεθνείς προδιαγραφές, οι ωριαίες διαλέξεις «γυρίζονται» σε πολλά μικρά βίντεο, διάρκειας λίγων λεπτών το καθένα, και με διαδραστικές ερωτήσεις κατανόησης μεταξύ αυτών οι οποίες εστιάζουν την προσοχή του διαδικτυακού φοιτητή στα ουσιώδη και διευκολύνουν σημαντικά την κατανόηση του μαθήματος. Ενώ θεωρούμε αυτονόητο ότι θα υπάρχει και διδακτική στήριξη των μαθημάτων από τον διδάσκοντα ή τους βοηθούς του. Όλα τα μαθήματα του Mathesis απευθύνονται, βεβαίως, όχι μόνο σε φοιτητές και επαγγελματίες επιστήμονες, αλλά και σε κάθε μορφωμένο πολίτη με επιστημονικά ενδιαφέροντα και πνευματικές ανησυχίες.

Η εγγραφή στα μαθήματα είναι ανοικτή και δωρεάν για όλους, ενώ μετά το πέρας της επιτυχούς παρακολούθησής τους δίδεται στους διαδικτυακούς φοιτητές σχετική βεβαίωση παρακολούθησης. Με ρητή όμως υπόμνηση ότι η βεβαίωση αυτή δεν έχει ακαδημαϊκό αντίκρυσμα, μεταξύ άλλων διότι η ταυτότητα του φοιτητή που συμπληρώνει τα σχετικά τεστ δεν μπορεί ακόμα να ελεγχθεί αξιόπιστα.

Σε συμφωνία και με το πνευματικό στίγμα που θελήσαμε να εκπέμπει η ονομασία μας –μια σαφής αναφορά στο mathesis universalis του Καρτέσιου– τα πρώτα μας μαθήματα προέρχονται και από τις δύο μεγάλες επιστημονικές ηπείρους. Από τις επιστήμες του ανθρώπου (και ειδικότερα την ιστορία) και από τις επιστήμες της φύσης και ειδικότερα τη φυσική. Τα τέσσερα πρώτα απ’ αυτά τα μαθήματα –με τους δασκάλους τους και τις ημερομηνίες έναρξης– είναι τα εξής:

Στην τωρινή πρώτη φάση της λειτουργίας του Mathesis οι κύκλοι μαθημάτων που θα προσφερθούν είναι οι:

1. Ελληνιστική εποχή (Διδάσκων: Α. Χανιώτης – Institute for Advanced Study, Princeton).
   
   • Η μακρά ελληνιστική εποχή: Ο ελληνικός κόσμος από τον Αλέξανδρο στον Αδριανό.
   • Η θρησκεία στον ελληνιστικό κόσμο.
   • Ο πόλεμος στον ελληνιστικό κόσμο: Κοινωνικές και πολιτιστικές διαστάσεις.
   • Συλλογική μνήμη στον Ελληνιστικό κόσμο.
2. Νεώτερη ελληνική ιστορία (Διδάσκουσα: Μ. Ευθυμίου – Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών).
   
   • Ένα τέλος, μία αρχή: Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 11ος-18ος αιώνας.
   • Η επανάσταση του 1821. Ένα δύσκολο εγχείρημα μιας περίπλοκης κοινωνίας.
3. Σύγχρονη φυσική (Διδάσκοντες: Στ. Τραχανάς, Θ. Τομαράς – ITE, Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης).
   
   • Εισαγωγή στην κβαντική φυσική 1
   • Εισαγωγή στην κβαντική φυσική 2
   • Εισαγωγή στη Σχετικότητα και την Κοσμολογία
   • Πυρήνες και στοιχειώδη σωμάτια
4. Εφαρμοσμένη κβαντική φυσική (Διδάσκων: Σ. Τραχανάς – ΙΤΕ, Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης)
   
   • Εισαγωγή στην κβαντική φυσική 1 (όπως στον Κύκλο 3)
   • Εισαγωγή στην κβαντική φυσική 2 (όπως στον Κύκλο 3)
   • Εφαρμοσμένη κβαντομηχανική 1
   • Εφαρμοσμένη κβαντομηχανική 2

Χάρις και στις τεχνικές δυνατότητες της πλατφόρμας OpenEdX/gr –αλλά και των δικών μας τεχνικών επιλογών– τα μαθήματα είναι άνετα προσβάσιμα από κάθε είδους συσκευή (σταθερός ή φορητός υπολογιστής, ταμπλέτα και κινητό τηλέφωνο) και απ’ οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Ένα απομακρυσμένο ελληνικό χωριό, ή ένα ελληνικό σπίτι κάπου στη Νότιο Αφρική ή την Ασία.

Με τον τρόπο που τα βλέπουμε εμείς, τα ανοικτά διαδικτυακά μαθήματα δεν είναι παρά το αναδυόμενο νέο είδος διδακτικού συγγράμματος. Ένα είδος «ζωντανού βιβλίου» που μπορεί μέχρι και να… βαθμολογήσει τους αναγνώστες του –να τους «πει» δηλαδή αν κατέκτησαν ή όχι το περιεχόμενό του και να τους βεβαιώσει εγγράφως γι’ αυτό(!)– και να τους επιτρέψει επίσης να λειτουργήσουν (μέσω του φόρουμ) ως μια κοινότητα συν-αναγνωστών που μαθαίνουν, όχι μόνο από το δάσκαλό τους ή το «βιβλίο», αλλά κι ο ένας από τον άλλο, μέσα σ’ ένα περιβάλλον μαθησιακής αλληλεγγύης και συλλογικής προσπάθειας. Κατά τη γνώμη μας, αυτό το «νέο είδος βιβλίου» κάνει δυνατή τη μεγαλύτερη διεύρυνση ορίων της εκπαίδευσης από την ανακάλυψη της τυπογραφίας μέχρι σήμερα.

Αν ήταν όμως να συνοψίσουμε την αποστολή του Mathesis σε μία μόνο λέξη, αυτή θα ήταν τούτη: Ποιότητα. Αυτή είναι η βασική αξία  του Mathesis. Αντίθετα με την κρατούσα άποψη –πως ό,τι σου προσφέρεται δωρεάν δεν δικαιούσαι να το κρίνεις και να έχεις απαιτήσεις για την ποιότητά του– εμείς πιστεύουμε πως μόνο η υψηλή ποιότητα είναι συμβατή με την ευγένεια που εμπεριέχει η έννοια του δωρεάν· η έννοια του δώρου. Έτσι,  η ποιότητα των μαθημάτων είναι για εμάς μια θεμελιώδης επιλογή, που αν αποτύχουμε να την κάνουμε πράξη, όλα τα υπόλοιπα –ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση, ανοικτοί εκπαιδευτικοί πόροι, κατάργηση των κοινωνικών φραγμών στη μάθηση, διεύρυνση των ορίων στην εκπαίδευση, κ.λπ., κ.λπ.– θα είναι απλώς κενά λόγια.

Στο Mathesis επιδιώκουμε την ποιότητα, ακριβώς επειδή πιστεύουμε ότι η εξίσωση των ευκαιριών στην εκπαίδευση και στη μάθηση είναι από τους ευγενέστερους – και συνάμα τους πιο «κερδο»φόρους-στόχους που μια κοινωνία αξίζει να θέτει στον εαυτό της.

Όμως τα διαδικτυακά μαθήματα με διεθνείς προδιαγραφές ποιότητας είναι ένας ακριβός στόχος. Και δεδομένου ότι οι ΠΕΚ είναι ένας κοινωφελής οργανισμός που δεν δέχεται ούτε ένα ευρώ άμεσης ή έμμεσης κρατικής ενίσχυσης, το εγχείρημα του Mathesis –παρότι βασική προτεραιότητα από την πλευρά μας– θα είχε προσγειωθεί σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα απαιτήσεων και προσδοκιών, αν το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος δεν έκανε δεκτή την πρότασή μας να το στηρίξει στα πρώτα του βήματα.

Η διαδικτυακή εκπαίδευση στη χώρα μας –περισσότερο από αλλού– είναι ένα αβέβαιο πείραμα που, όποια κι αν είναι η έκβασή του, θα έχει πολλά να μας διδάξει. Υπό έναν όρο: ότι θα του δώσουμε μια γνήσια ευκαιρία. Εμείς στο Mathesis αυτό θα προσπαθήσουμε να κάνουμε.

Και θα είμαστε ευτυχείς αν έχουμε τη βοήθειά σας ώστε να φτάσει κάτι από το μήνυμά μας στους ενδιαφερόμενους έλληνες πολίτες.

Στέφανος Τραχανάς, Πρόεδρος της εκδοτικής επιτροπής των ΠΕΚ, και υπεύθυνος του «πειράματος» mathesis.cup.gr