openscience

Η εκπαίδευση αλλάζει πρόσωπο και γίνεται βιωματική. Μέσα από παιχνίδια και έξυπνες δραστηριότητες οι μαθητές ξανά βρίσκουν το χαμένο τους ενδιαφέρον για το μάθημα και το σχολείο. Με απλά καθημερινά αντικείμενα, όπως αλουμινόχαρτο, σπάγκο και συνδετήρες, οι μικροί μας φίλοι μαθαίνουν να μαθαίνουν, αλλά και πως να δημιουργούν ένα τελεφερικ ή ακόμα και ένα ρομποτικό χέρι. Συνεργασία, ομαδικότητα, επικοινωνία, κριτική σκέψη, είναι μερικές από τις δεξιότητες που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια βιωματικών δραστηριοτήτων.

Αυτές τις δεξιότητες και άλλες πολλές, μας μαθαίνει το IEEE TISP - Teacher In-Service Program, εκπαιδευτικό πρόγραμμα του παγκόσμιου οργανισμού τεχνολογίας ΙΕΕΕ. Το TISP εκπαιδεύει τους καθηγητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, πως να πραγματοποιήσουν δραστηριότητες με τους μαθητές τους, αλλά και να αναπτύξουν τις τεχνικές τους γνώσεις. Μέσα από μια μεγάλη ποικιλία έτοιμων και πιστοποιημένων σχεδίων μαθημάτων, οι καθηγητές αποκτούν την ευκαιρία να αλλάξουν την άποψη που έχουν οι περισσότεροι μαθητές για μαθήματα κουραστικά και χωρίς ενδιαφέρον.

Φέτος τον Δεκέμβρη, 5 και 6, θα πραγματοποιηθεί εκπαιδευτικό TISP Workshop κατά τη διάρκεια του οποίου οι καθηγητές θα έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν τι είναι ακριβώς το TISP, πως μπορούν να πραγματοποιήσουν μόνοι τους το δικό τους TISP, ενώ θα συμμετάσχουν σε μια σειρά διαδραστικών δραστηριοτήτων με σκοπό να τις μεταφέρουν στους μαθητές τους. Παράλληλα, μέλη του IEEE που είναι μηχανικοί θα έχουν την ευκαιρία να συνεργαστούν με εκπαιδευτικούς κατά τη διάρκεια του TISP Workshop.

Η επιλογή των συμμετεχόντων θα πραγματοποιηθεί από την οργανωτική επιτροπή, ακολουθώντας δύο κριτήρια: κύριο, ο σχηματισμός μιας τριάδας (IEEE student member, IEEE Member, Educator) από κάθε πόλη (σε προσπάθεια να καλύψουμε την Ελλάδα) και δεύτερον, από προηγούμενη εμπειρία. Τονίζεται ότι η επίσημη γλώσσα του Workshop είναι η Αγγλική, καθώς θα παρευρίσκονται καθηγητές και μέλη του IEEE από διάφορες χώρες της Μεσογείου.

Ο Διαγωνισμός Επιστημονικής Φωτογραφίας 2015 διεξάγεται σε Ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Το ελληνικό σκέλος του διεξάγεται το Νοέμβριο του 2015. Ο διαγωνισμός διοργανώθηκε για να διαδώσει την επιστήμη και τη βελτίωση της εικονογράφησης λημμάτων της Βικιπαίδειας σχετικά με επιστημονικά θέματα. Ο διαγωνισμός περιλαμβάνει πέντε θεματικές κατηγορίες:

• Άνθρωποι στην Επιστήμη: Επιστήμονες στον φυσικό τους χώρο.
• Μικροσκοπικές εικόνες: Οπτικές, ηλεκτρονικές, και εικόνες μικροσκοπικής σάρωσης ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία
• Μη-φωτογραφικά πολυμέσα: Αρχεία ήχου και βίντεο, εικόνες που παράγονται από υπολογιστές κλπ.
• Σύνολα εικόνων: 2-10 εικόνες που συνδέονται θεματικά και υποβάλλονται ως σύνολο.
• Γενική κατηγορία: Όλες οι υπόλοιπες πηγαίνουν σε αυτήν την κατηγορία από την αρχαιολογία έως τη ζωολογία και από την ηφαιστειολογία έως την αστρονομία.

Κάθε πολυμέσο έχει τη δυνατότητα να διαγωνιστεί για το μεγάλο βραβείο, και να προωθηθεί στο διεθνή διαγωνισμό, όπως και όλες οι υποβληθείσες φωτογραφίες.

Το ελληνικό σκέλος του διαγωνισμού διοργανώνεται από το Wikimedia Community User Group Greece αποτελούμενο από εθελοντές της Wikipedia.

Ο διαγωνισμός αυτός ήρθε στη Βικιπαίδεια επειδή «η Βικιπαίδεια είναι ένα ενεργητικό περιβάλλον αφιερωμένο στη συλλογή και τη διαμοίραση εκπαιδευτικού περιεχομένου ελεύθερα για τον καθένα». Αυτό την κάνει μια εξαιρετική πλατφόρμα για παρουσίαση επιστημονικών φωτογραφιών. Ανοιχτή πρόσβαση, ενδιαφέρον για πληροφορία που αφορά την κοινότητα και τους χρήστες της Βικιπαίδειας, και αξιοπιστία γενικά είναι απλώς κάποια από τα χαρακτηριστικά της ελεύθερης εγκυκλοπαίδειας που την κάνουν ελκυστικό περιβάλλον για την εκλαΐκευση της επιστήμης γενικά και ειδικά των επιστημονικών φωτογραφιών. Η Βικιπαίδεια διαπρέπει στην επικοινωνία της γνώσης και οι επιστημονικές φωτογραφίες εκτιμώνται για την υψηλή ποιότητα της πληροφορίας τους, η οποία θα έπρεπε να κάνει τη συνεργασία μεταξύ της wiki κοινότητας και των φωτογράφων και επιστημόνων επωφελή και για τους δύο. Ο διαγωνισμός επιστημονικής φωτογραφίας είναι ένα περιβάλλον παρακίνησης για την καταλυτική διαμόρφωση μιας βιώσιμης σχέσης μεταξύ των δύο.

Πάνω από 20% των παιδιάτρων στις Η.Π.Α. «πάντοτε» ή «συχνά» αρνούνται να δεχτούν ως ασθενείς παιδιά οικογενειών που αποφεύγουν να εμβολιαστούν, σύμφωνα με έρευνα της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής. Αυτή η πρακτική πάντως, σύμφωνα με τους γιατρούς που συμμετείχαν στην έρευνα, δεν εφαρμόζεται και τόσο συχνά, καθώς ένα πολύ μικρό ποσοστό των ασθενών τους αρνούνται τον εμβολιασμό στα βρέφη.

Οι γιατροί στις βορειοανατολικές και νότιες περιοχές ήταν αυτοί που ήταν περισσότερο πιθανό να απορρίψουν κάποιον ασθενή που αρνείται τον εμβολιασμό, αναφέρει η έρευνα που θα δημοσιευτεί στο επόμενο τεύχος του περιοδικού Pediatrics. Η επιστημονική ένωση των παιδιάτρων, πάντως, αποτρέπει τους γιατρούς από τη χρήση αυτής της τακτικής.

Οι περισσότερες πολιτείες στις Η.Π.Α. επιτρέπουν στους γονείς να αρνηθούν τον εμβολιασμό των παιδιών τους για ιατρικούς, θρησκευτικούς, ακόμα και φιλοσοφικούς λόγους. Κάποιες άλλες πάντως είναι πιο αυστηρές: στην πολιτεία της Καλιφόρνια ψηφίστηκε μέσα στη χρονιά ένας από τους πιο αυστηρούς νόμους, που επιτρέπει μόνο την εξαίρεση για ιατρικούς λόγους.

Η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ήταν πιο πιθανό για τους γιατρούς να αρνηθούν τη θεραπεία μη εμβολιασμένων βρεφών στις πολιτείες που, έτσι κι αλλιώς, είναι πιο δύσκολο για τους γονείς να κρατήσουν τα παιδιά τους έξω από το σύστημα εμβολιασμών. Σύμφωνα με τον δρ. Sean O’Leary, ειδικό στα λοιμώδη νοσήματα στην πολιτεία του Κολοράντο, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι πιο αυστηροί νόμοι είναι πιθανό να καθορίζουν το τι είναι κοινωνικά αποδεκτό.

Η έρευνα κατέγραψε τις απόψεις από πάνω από 500 παιδιάτρους σε όλες τις Η.Π.Α. Σχεδόν όλοι ανέφεραν ότι είχαν συναντήσει γονείς που αρνούνταν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους. Η έρευνα αυτή έρχεται σαν συνέχεια μιας άλλης έρευνας που δημοσιοποιήθηκε τον Οκτώβριο, σύμφωνα με την οποία οι Η.Π.Α απειλούνται με επιδημία ιλαράς εξαιτίας της μείωσης των παιδιών που λαμβάνουν όλους τους προβλεπόμενους εμβολιασμούς.

Για όσους παρακολουθούν τις διεθνείς εκπαιδευτικές εξελίξεις των τελευταίων χρόνων είναι φανερό ότι τα ανοικτά διαδικτυακά μαθήματα –τα περίφημα MOOCs (Massive Open Online Courses)– θα είναι ένας βασικός παράγοντας στη διαμόρφωση του νέου χάρτη της παγκόσμιας εκπαίδευσης στα χρόνια που έρχονται. Στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (ΠΕΚ) πιστεύουμε ότι η χώρα μας δεν επιτρέπεται να μείνει έξω απ’ αυτές τις εξελίξεις και αποφασίσαμε –στο μέτρο των δικών μας μικρών δυνάμεων– να κάνουμε κάτι γι’ αυτό. Προχωρήσαμε στην ίδρυση του Κέντρου Ανοικτών Διαδικτυακών Μαθημάτων-Mathesis. Ενός νέου τμήματος των ΠΕΚ που φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως μια εθνική εστία διαδικτυακών μαθημάτων βασισμένη στα διεθνή πρότυπα ποιότητας. Και με διδάσκοντες καταξιωμένους πανεπιστημιακούς δασκάλους απ’ όλα τα ΑΕΙ της χώρας και του εξωτερικού.

Ακολουθώντας τις διεθνείς τεχνικές προδιαγραφές, τα μαθήματά μας βιντεοσκοπούνται στο στούντιο του Mathesis στο Ηράκλειο (και σύντομα στην Αθήνα) και προσφέρονται μέσω της εξελληνισμένης εκδοχής της πλατφόρμας OpenEdX που χρησιμοποιούν για τα διαδικτυακά τους μαθήματα το Harvard και το MIT. Σύμφωνα επίσης με τις διεθνείς προδιαγραφές, οι ωριαίες διαλέξεις «γυρίζονται» σε πολλά μικρά βίντεο, διάρκειας λίγων λεπτών το καθένα, και με διαδραστικές ερωτήσεις κατανόησης μεταξύ αυτών οι οποίες εστιάζουν την προσοχή του διαδικτυακού φοιτητή στα ουσιώδη και διευκολύνουν σημαντικά την κατανόηση του μαθήματος. Ενώ θεωρούμε αυτονόητο ότι θα υπάρχει και διδακτική στήριξη των μαθημάτων από τον διδάσκοντα ή τους βοηθούς του. Όλα τα μαθήματα του Mathesis απευθύνονται, βεβαίως, όχι μόνο σε φοιτητές και επαγγελματίες επιστήμονες, αλλά και σε κάθε μορφωμένο πολίτη με επιστημονικά ενδιαφέροντα και πνευματικές ανησυχίες.

Η εγγραφή στα μαθήματα είναι ανοικτή και δωρεάν για όλους, ενώ μετά το πέρας της επιτυχούς παρακολούθησής τους δίδεται στους διαδικτυακούς φοιτητές σχετική βεβαίωση παρακολούθησης. Με ρητή όμως υπόμνηση ότι η βεβαίωση αυτή δεν έχει ακαδημαϊκό αντίκρυσμα, μεταξύ άλλων διότι η ταυτότητα του φοιτητή που συμπληρώνει τα σχετικά τεστ δεν μπορεί ακόμα να ελεγχθεί αξιόπιστα.

Σε συμφωνία και με το πνευματικό στίγμα που θελήσαμε να εκπέμπει η ονομασία μας –μια σαφής αναφορά στο mathesis universalis του Καρτέσιου– τα πρώτα μας μαθήματα προέρχονται και από τις δύο μεγάλες επιστημονικές ηπείρους. Από τις επιστήμες του ανθρώπου (και ειδικότερα την ιστορία) και από τις επιστήμες της φύσης και ειδικότερα τη φυσική. Τα τέσσερα πρώτα απ’ αυτά τα μαθήματα –με τους δασκάλους τους και τις ημερομηνίες έναρξης– είναι τα εξής:

Στην τωρινή πρώτη φάση της λειτουργίας του Mathesis οι κύκλοι μαθημάτων που θα προσφερθούν είναι οι:

1. Ελληνιστική εποχή (Διδάσκων: Α. Χανιώτης – Institute for Advanced Study, Princeton).
   
   • Η μακρά ελληνιστική εποχή: Ο ελληνικός κόσμος από τον Αλέξανδρο στον Αδριανό.
   • Η θρησκεία στον ελληνιστικό κόσμο.
   • Ο πόλεμος στον ελληνιστικό κόσμο: Κοινωνικές και πολιτιστικές διαστάσεις.
   • Συλλογική μνήμη στον Ελληνιστικό κόσμο.
2. Νεώτερη ελληνική ιστορία (Διδάσκουσα: Μ. Ευθυμίου – Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών).
   
   • Ένα τέλος, μία αρχή: Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 11ος-18ος αιώνας.
   • Η επανάσταση του 1821. Ένα δύσκολο εγχείρημα μιας περίπλοκης κοινωνίας.
3. Σύγχρονη φυσική (Διδάσκοντες: Στ. Τραχανάς, Θ. Τομαράς – ITE, Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης).
   
   • Εισαγωγή στην κβαντική φυσική 1
   • Εισαγωγή στην κβαντική φυσική 2
   • Εισαγωγή στη Σχετικότητα και την Κοσμολογία
   • Πυρήνες και στοιχειώδη σωμάτια
4. Εφαρμοσμένη κβαντική φυσική (Διδάσκων: Σ. Τραχανάς – ΙΤΕ, Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης)
   
   • Εισαγωγή στην κβαντική φυσική 1 (όπως στον Κύκλο 3)
   • Εισαγωγή στην κβαντική φυσική 2 (όπως στον Κύκλο 3)
   • Εφαρμοσμένη κβαντομηχανική 1
   • Εφαρμοσμένη κβαντομηχανική 2

Χάρις και στις τεχνικές δυνατότητες της πλατφόρμας OpenEdX/gr –αλλά και των δικών μας τεχνικών επιλογών– τα μαθήματα είναι άνετα προσβάσιμα από κάθε είδους συσκευή (σταθερός ή φορητός υπολογιστής, ταμπλέτα και κινητό τηλέφωνο) και απ’ οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Ένα απομακρυσμένο ελληνικό χωριό, ή ένα ελληνικό σπίτι κάπου στη Νότιο Αφρική ή την Ασία.

Με τον τρόπο που τα βλέπουμε εμείς, τα ανοικτά διαδικτυακά μαθήματα δεν είναι παρά το αναδυόμενο νέο είδος διδακτικού συγγράμματος. Ένα είδος «ζωντανού βιβλίου» που μπορεί μέχρι και να… βαθμολογήσει τους αναγνώστες του –να τους «πει» δηλαδή αν κατέκτησαν ή όχι το περιεχόμενό του και να τους βεβαιώσει εγγράφως γι’ αυτό(!)– και να τους επιτρέψει επίσης να λειτουργήσουν (μέσω του φόρουμ) ως μια κοινότητα συν-αναγνωστών που μαθαίνουν, όχι μόνο από το δάσκαλό τους ή το «βιβλίο», αλλά κι ο ένας από τον άλλο, μέσα σ’ ένα περιβάλλον μαθησιακής αλληλεγγύης και συλλογικής προσπάθειας. Κατά τη γνώμη μας, αυτό το «νέο είδος βιβλίου» κάνει δυνατή τη μεγαλύτερη διεύρυνση ορίων της εκπαίδευσης από την ανακάλυψη της τυπογραφίας μέχρι σήμερα.

Αν ήταν όμως να συνοψίσουμε την αποστολή του Mathesis σε μία μόνο λέξη, αυτή θα ήταν τούτη: Ποιότητα. Αυτή είναι η βασική αξία  του Mathesis. Αντίθετα με την κρατούσα άποψη –πως ό,τι σου προσφέρεται δωρεάν δεν δικαιούσαι να το κρίνεις και να έχεις απαιτήσεις για την ποιότητά του– εμείς πιστεύουμε πως μόνο η υψηλή ποιότητα είναι συμβατή με την ευγένεια που εμπεριέχει η έννοια του δωρεάν· η έννοια του δώρου. Έτσι,  η ποιότητα των μαθημάτων είναι για εμάς μια θεμελιώδης επιλογή, που αν αποτύχουμε να την κάνουμε πράξη, όλα τα υπόλοιπα –ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση, ανοικτοί εκπαιδευτικοί πόροι, κατάργηση των κοινωνικών φραγμών στη μάθηση, διεύρυνση των ορίων στην εκπαίδευση, κ.λπ., κ.λπ.– θα είναι απλώς κενά λόγια.

Στο Mathesis επιδιώκουμε την ποιότητα, ακριβώς επειδή πιστεύουμε ότι η εξίσωση των ευκαιριών στην εκπαίδευση και στη μάθηση είναι από τους ευγενέστερους – και συνάμα τους πιο «κερδο»φόρους-στόχους που μια κοινωνία αξίζει να θέτει στον εαυτό της.

Όμως τα διαδικτυακά μαθήματα με διεθνείς προδιαγραφές ποιότητας είναι ένας ακριβός στόχος. Και δεδομένου ότι οι ΠΕΚ είναι ένας κοινωφελής οργανισμός που δεν δέχεται ούτε ένα ευρώ άμεσης ή έμμεσης κρατικής ενίσχυσης, το εγχείρημα του Mathesis –παρότι βασική προτεραιότητα από την πλευρά μας– θα είχε προσγειωθεί σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα απαιτήσεων και προσδοκιών, αν το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος δεν έκανε δεκτή την πρότασή μας να το στηρίξει στα πρώτα του βήματα.

Η διαδικτυακή εκπαίδευση στη χώρα μας –περισσότερο από αλλού– είναι ένα αβέβαιο πείραμα που, όποια κι αν είναι η έκβασή του, θα έχει πολλά να μας διδάξει. Υπό έναν όρο: ότι θα του δώσουμε μια γνήσια ευκαιρία. Εμείς στο Mathesis αυτό θα προσπαθήσουμε να κάνουμε.

Και θα είμαστε ευτυχείς αν έχουμε τη βοήθειά σας ώστε να φτάσει κάτι από το μήνυμά μας στους ενδιαφερόμενους έλληνες πολίτες.

Στέφανος Τραχανάς, Πρόεδρος της εκδοτικής επιτροπής των ΠΕΚ, και υπεύθυνος του «πειράματος» mathesis.cup.gr

Έναν διαφορετικό διαγωνισμό ζωγραφικής για παιδιά διοργανώνει το Ερευνητικό Κέντρο Αθηνά και προσκαλεί τους μικρούς μας φίλους να συμμετέχουν και να μοιραστούν μαζί μας τα όνειρα τους για τον υπολογιστή του μέλλοντος! Πώς μπορεί ο δικός σου υπολογιστής να κάνει τον κόσμο καλύτερο; Μοιράσου μαζί μας τα όνειρά σου!

Οι μικροί μας φίλοι καλούνται να φανταστούν τον ιδανικό υπολογιστή και μέσα από το σχέδιο τους να προτείνουν τους τρόπους με τους οποίους θα βελτίωνε την καθημερινότητα μας. Ο διαγωνισμός απευθύνεται σε μαθητές Δημοτικού και Γυμνασίου, με φαντασία και δημιουργική διάθεση. Μπορείτε να καταθέσετε το έργο σας ηλεκτρονικά στη διεύθυνση ren@athena-innovation.gr. Εάν έχετε σχεδιάσει το έργο σας σε χαρτί ή σε οποιοδήποτε άλλο υλικό θα χρειαστεί να το φωτογραφήσετε ή να το σκανάρετε πριν μας το στείλετε ηλεκτρονικά. Διαφορετικά, μπορείτε να στείλετε το έργο σας ταχυδρομικά στη διεύθυνση:  Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά», Αρτέμιδος 6 & Επιδαύρου, 151 25, Μαρούσι, με την ένδειξη «Για το Διαγωνισμό Zωγραφικής της  Βραδιάς του Ερευνητή 2015».

Η προθεσμία υποβολής είναι η 16η Σεπτεμβρίου. Τα τρία καλύτερα έργα θα επιλέξει επιτροπή που θα ορίσει το ΕΚ Αθηνά, στην οποία συμμετέχει και η Ελισάβετ Πλέσσα, ιστορικός τέχνης, που έχει  διοργανώσει εκπαιδευτικά προγράμματα σε μουσειακούς χώρους και έχει υπάρξει μέλος της κριτικής επιτροπής πολλών διαγωνισμών παιδικής τέχνης. Οι μικροί μας φίλοι που θα συμμετέχουν θα λάβουν πρόσκληση για την ανοικτή εκδήλωση που θα γίνει στο κεντρικό κτίριο του ΕΚ «Αθηνά» στις 18 Σεπτεμβρίου, στις 19.00 το απόγευμα. Στην εκδήλωση θα έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν τους ερευνητές αλλά και τις δραστηριότητες του Κέντρου, να παρακολουθήσουν την τελετή βράβευσης των έργων τους  και να λάβουν τα δώρα και τα βραβεία τους.

Δωροεπιταγές των 100 ευρώ, εισιτήρια για τις παραστάσεις της “Θόλου” του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού και εκπαιδευτικά λογισμικά του ΕΚ “Αθηνά” είναι κάποια από τα δώρα που περιμένουν τους «μικρούς καλλιτέχνες» που θα ξεχωρίσουν! Τα έργα θα προβληθούν στο πλαίσιο της Βραδιάς του Ερευνητή 2015.